کارتون‌هایی که هراس را در کودکانتان نهادینه می‌کنند

به گزارش روزپلاس، شاید تماشای کارتون‌ها و انیمیشن‌های خارجی توسط کودکان برای بسیاری از خانواده‌ها جزء موارد عادی به شمار آید. والدینی که تماشای این کارتون‌ها را برای کودکان‌شان مفید می‌دانند، بسیاری از آن‌ها بدون توجه به محتواهای آن‌ها معتقدند این ‌کارتون‌ها برای یادگیری زبان به خصوص زبان انگلیسی می‌تواند، بسیار مفید باشد. اما آیا هر کارتون یا فیلمی می‌تواند برای کودک ما مناسب باشد هر چند ممکن است برخی از آن‌ها مضامین مثبتی هم داشته باشند اما بسیاری از آن‌ها به مضامینی می‌پردازند که متفاوت با فرهنگ ماست. در این رابطه با سالومه حاج آقایی روانشناس بالینی به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید:

* انیمیشن‌ها و کارتون‌های شبکه‌های ماهواره‌ای بر رفتار کودکان چه تاثیری دارد؟

تاثیر انیمیشن‌ها و کارتون‌ها بر رفتار کودکان می‌تواند تحت تاثیر ارزش‌ها، باورها و هنجارهای متفاوتی باشند. کارتون‌هایی که ارزش‌های مثبتی مانند دوستی، کار گروهی و مهارت‌های حل مسئله را ترویج کنند و تأثیر مثبتی بر رفتار کودکان داشته باشند با ارزش هستند، اما بسیاری از  این شخصیت‌های کارتونی و انیمیشن برای کودکان مناسب نیستتند چون  رفتارهای منفی مانند خشونت، پرخاشگری یا بی‌احترامی را ترویج می‌کنند. قرار گرفتن در معرض چنین محتوایی می‌تواند تأثیر مخربی بر روی کودکان داشته باشد.

دیدن بیش از حد کارتون‌ها منجر به کاهش تعامل در خانواده می‌شود

دیدن بیش از حد انیمیشن‌ها و کارتون‌ها می‌تواند منجر به کاهش تعامل چهره به چهره در خانواده شود. گذراندن زمان زیاد در مقابل تلویزیون یا صفحه نمایش کامپیوتر می‌تواند منجر به صرف زمان با کیفیت کمتر با افراد خانواده و احساس دوری از آن‌ها شود. صرف زمان کم و اندک برای دیدن انیمیشن و کارتون برای حفظ روابط خانوادگی قوی بسیار مهم است. تعیین محدودیت برای زمان نمایش، شرکت در فعالیت‌های مشترک و اولویت‌بندی ارتباط چهره به چهره می‌تواند به کاهش هر گونه تأثیر منفی کمک کند و اطمینان حاصل شود که به فاصله گرفتن  و دور شدن از خانواده تأثیر قابل‌توجهی نداشته باشد.

 در کوتاه مدت، کودکان ممکن است بلافاصله پس از تماشای کارتون‌های ترسناک دچار ترس، اضطراب یا کابوس شوند. این احساسات می‌تواند الگوی خواب آن‌ها را مختل کند و سطح استرس آن‌ها را افزایش دهد. علاوه بر این، آن‌ها ممکن است تغییراتی مانند چسبیدن به والدین یا تحریک پذیربودن را در رفتار خود نشان دهندمعنویت کودکان تحت تاثیر خشونت و پیام‌های اخلاقی نامناسب

تاثیر انیمیشن‌ها و کارتون‌های پخش شده از شبکه‌های ماهواره‌ای اگر با باورها و ارزش‌های جامعه‌ای که کودک در آن رشد می‌کند همخوان نباشد می‌تواند به کودکان آسیب بزند. درک این نکته ضروری است که برخی از انیمیشن‌ها و کارتون‌ها ممکن است حاوی خشونت، زبان نامناسب یا پیام‌های اخلاقی نادرست باشند. بنابراین، بسیار مهم است که والدین مراقب محتوایی باشند که فرزندانشان می‌بینند و آن‌ها را به سمت نمایش‌هایی راهنمایی کنند که با ارزش‌ها و باورهای آن‌ها همسو باشد.

از نظر معنویت، محتوای انیمیشن‌ها به صراحت به معنویت نمی‌پردازند. تأثیر انیمیشن‌ها و کارتون‌ها بر معنویت کودکان ممکن است بسته به محتوای خاصی که در معرض آن قرار می‌گیرند و راهنمایی‌هایی که از بزرگسالان دریافت می‌کنند، متفاوت باشد. والدین با انتخاب نمایش‌هایی که ارزش‌های مثبت را حفظ و تفکر انتقادی را تشویق می‌کنند، می‌توانند به پرورش رشد معنوی فرزندانشان به شیوه‌ای معنادار کمک کنند و کودکان خود را از نظر آسیب‌های روانی سالم نگه دارند.

اثرات کارتون‌های ترسناک بر کودکان

قرار گرفتن در معرض کارتون‌های ترسناک می‌تواند تاثیرات کوتاه مدت و بلندمدت بر سلامت عاطفی کودکان داشته باشد. در کوتاه مدت، کودکان ممکن است بلافاصله پس از تماشای کارتون‌های ترسناک دچار ترس، اضطراب یا کابوس شوند، این احساسات می‌تواند الگوی خواب آن‌ها را مختل کند و سطح استرس آن‌ها را افزایش دهد. علاوه بر این، آن‌ها ممکن است تغییراتی مانند چسبیدن به والدین یا تحریک پذیربودن را در رفتار خود نشان دهند.

در درازمدت، قرار گرفتن مکرر در معرض کارتون‌های ترسناک می‌تواند حساسیت کودکان را نسبت به خشونت و محتوای ترسناک کاهش دهد. این حساسیت‌زدایی می‌تواند منجر به محو شدن واقعیت و خیال شود و بر توانایی آن‌ها در تشخیص آنچه مناسب و نامناسب در زندگی واقعی است، تأثیر بگذارد. همچنین ممکن است حساسیت آنها را نسبت به خطرات زندگی واقعی کمرنگ کند، زیرا به سطوح بالای برانگیختگی ناشی از محرک‌های ترسناک عادت می‌کنند.علاوه بر این، قرار گرفتن در معرض کارتون‌های ترسناک در سنین پایین می‌تواند باعث ایجاد اختلالات اضطرابی، هراس‌ها و سایر مسائل مربوط به سلامت روان در آینده شود. کودکانی که مکرراً در معرض محتوای ترسناک قرار می‌گیرند، ممکن است احساس ترس و درماندگی را درونی کنند، که می‌تواند با بزرگ‌تر شدن به طرق مختلف ظاهر شود.

دیدن بیش از حد انیمیشن‌ها و کارتون‌ها می‌تواند منجر به کاهش تعامل چهره به چهره در خانواده شود. گذراندن زمان زیاد در مقابل تلویزیون یا صفحه نمایش کامپیوتر می‌تواند منجر به صرف زمان با کیفیت کمتر با افراد خانواده و احساس دوری از آن‌ها شود*برخی افراد معتقدند که کودکانی که در معرض این نوع کارتون‌ها یا فیلم ها قرار می‌گیرند دچار  بلوغ زود رس می‌شوند؟

بلوغ زودرس از دو جنبه جسمی و روانی قابل بررسی است. بلوغ جسمی ممکن است تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند ژنتیک، محیط، تغذیه و سلامت باشد. اما در بعد روانی کارتون‌ها، انیمیشن‌ها یا حتی فیلم‌هایی که والدین می‌بینند ممکن است در آن‌ها صحنه‌ها، صحبت‌ها یا رفتارهای خوبی نباشد یا حتی فیلم‌های که بزرگ‌تر از سن بچه‌ها است، می‌تواند روی بلوغ زودرس بچه‌ها تاثیر بگذارد.

کودکان باید کارتون‌ها و انیمیشن‌ها یا تصاویری را ببینند که مربوط به سن‌شان باشد اگر بزرگ‌تر از سن‌شان باشد یا از نظر مضامین یا محتوایی که دارد مناسب نباشد، چرا که می‌تواند بر روی سیستم مغزی و بدنی کودک اثر بگذارد و باعث تحریک و ترشح غدد شود،  تصاویری که در ذهن کودک شکل گرفته باعث می‌شود غدد جنسی فعالیت‌شان را زودتر و بیشتر شروع کنند، و این مساله منجر به بلوغ زودرس می‌شود و وقتی کودکی به بلوغ زودرس می‌رسد، علاوه بر بلوغ زودرس، دچار افسردگی و اضطراب هم می‌شود به خاطر این که بین رفتاراش ناهمخوانی وجود دارد.  کودک از نظر رفتاری با همسالانش هم فرق دارد و به همین دلیل در محیط اجتماعی به اعتماد به نفس و عزت نفس کودک در بین همسالانش آسیب می زند.

 در این رابطه یکی از کارهایی که می‌توانیم انجام دهیم این است که خانواده‌ها مراقب باشند که بچه‌هاشان تحت تاثیر انیمیشن‌ها و کارتون‌ها یا هر تصاویری که در محیط مجازی است به بلوغ زودرس نرسند، قراردادن یک سری محدودیت‌ها روی گوشی موبایل از جمله این کارهاست، بچه‌هایی که می‌خواهند از طریق اینترنت کارتونی را دانلود کنند یا انیمیشنی را ببینند  والدین بهتر است برای کنترل بهتر و نظارت کودکان روی گوشی محدودیت سنی لحاظ کنند. خانواده‌ها باید محتواها را به دقت ببینند تا بتوانند محدودیت بگذارند و کنارش آموزش سواد رسانه داشته باشند.

*والدین برای مقابله با عواقب ناشی از تماشای این کارتون‌ها و انمیشن‌ها چه راهکارهایی را باید به کار گیرند؟

برخی اوقات تماشای کارتون‌ها و انیمیشن‌های خشن و همراه با ادبیات نامناسب باعث ایجاد الگوه‌های رفتاری نادرست برای کودکان شده که درآینده کودک نقش مخرب بازی می‌کند و  رفتارهای غیر اجتماعی و خشن را در جامعه ترویج می‌کند. برای والدین و مراقبان ضروری است که بر نوع محتوایی که فرزندانشان بهره می‌برند، نظارت داشته باشند. اگر بچه ما کارتون یا انیمیشنی را می‌بیند، در کنارش بنشینیم و آن محتوا را ببینیم  که در آن خشونت و رفتارهای نا مناسب اجتماعی در آن به کار گرفته نشده باشد، بلکه باید کارتون‌ها و انیمیشن‌هایی را برای بچه‌هامان انتخاب کنیم در کنار این که آن را دوست دارند، همدردی، دوستی، کمک کردن و مهربانی را به بچه ها یاد بدهد. و مناسب سن کودک باشد.

بچه‌ها می‌توانند این خشونت را به راحتی الگوسازی کنند، حتی بچه‌ها چون مرز بین واقعیت و خیال را تشخیص نمی‌دهند، وقتی تحت تاثیر این کارتون‌ها قرار می‌گیرند، همان رفتار خشن را خیلی دقیق مانند همان شخصیت‌های کارتون‌ها انجام می‌دهند، حتی نمی‌دانند که این کار می‌تواند چه آسیبی  به خودشان یا به دوستانشان بزند. همچنین ترس‌های بچه‌ها را زیاد می‌کند یعنی بچه‌ها می‌ترسند و دچار کابوس می‌شوند

دومین کاری که والدین می‌توانند انجام دهند تعیین محدودیت‌های مناسب است. برای این که بچه‌ها به مدت طولانی حتی اگر کارتون یا انیمیشنی خوبی را که ما برایشان انتخاب کردیم را به مدت طولانی نبینند باید برایشان زمان تعیین کنیم  و این زمان باید حداکثر دو ساعت باشد. از آنجایی که بچه‌ها وقتی در خانه باشند یا وقت‌شان آزاد باشد، می‌خواهند وقت‌شان را پر کنند، چنانچه کار جالب‌تری نداشته باشند، به دنبال تماشای کارتون‌ها و انیمیشن‌ها می‌روند برای این که زمان را کنترل کنیم، که بیشتر از دو ساعت نباشد. باید وقت بچه‌ها با کارهای مثبتی پر شود که خودشان آن‌ها را بیشتر دوست داشته باشند مثلا بچه‌ها دوچرخه سواری در فضای باز یا طبیعت را خیلی دوست دارد، خیلی هم خوب است چون هم بچه نور طبیعی آفتاب می گیرد  و هم تحرک دارد و از تمام این فضاهای مجازی دور است.راهکار بعدی این است که در ساعت‌هایی که هوا گرم یا سرد است و می‌خواهیم بچه در خانه بازی کند، با بازی‌هایی هدفمند و سرگرم کننده فکری و آموزشی، سرگرم‌اش کنیم.

*انیمیشن‌ها و کارتون‌ها چه نقشی در الگوسازی های غربی بازی می‌کنند؟

تجارت و بازارهای جهانی بر روی کودکان هم خیلی تمرکز دارند. از آنجایی که بچه‌ها هنوز از نظر فکری و شناختی به مرحله‌ای نرسیدند که  بتوانند به صورت انفرادی فکر کنند و آسیب‌ها را تشخیص دهند و از خودشان به طور کامل مراقبت کنند، بنابراین بیشتر از افراد بزرگسال تحت تاثیر قرار می‌گیرند و الگوسازی می‌کنند و در معرض آسیب هستند، به همین  دلیل به طور کلی بازارهای جهانی و تجارت می‌توانند خیلی خوب روی کودکان تمرکز کنند، در واقع  برای این بازارها منفعت مالی زیادی دارند. انواع بازی‌های کامپیوتری، انیمیشن‌ها، کارتون‌ها و موضوعاتی که مورد علاقه بچه‌هاست، را بسازنند و از این راه درآمد خیلی خوبی بدست بیاورند. مضامین کارتون‌ها و انیمیشن‌ها خیلی مهم هستند هر چه به گذشته نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که محتواهای کارتون‌ها بیشتر انسانیت، کمک کردن، همدلی و مهربانی بود، که الگوسازی خوبی برای بچه‌ها داشتند، اما کارتون‌های جدید جنبه خشونت در آن‌ها به شدت در حال افزایش است. بچه‌ها می‌توانند این خشونت را به راحتی الگوسازی کنند، حتی بچه‌ها چون مرز بین واقعیت و خیال را تشخیص نمی‌دهند، وقتی تحت تاثیر این کارتون‌ها قرار می‌گیرند، همان رفتار خشن را خیلی دقیق مانند همان شخصیت‌های کارتون‌ها انجام می‌دهند، حتی نمی‌دانند که این کار می‌تواند چه آسیبی  به خودشان یا به دوستانشان بزند. همچنین ترس‌های بچه‌ها را زیاد می‌کند یعنی بچه‌ها می‌ترسند و دچار کابوس می‌شوند.

ما حتی در اصول فرزند پروری به والدین توصیه می‌کنیم، که بچه‌های ما شنونده خوبی نیستند. اگر می‌خواهیم به بچه‌هایمان چیزی را یاد بدهیم یا الگویی برایشان باشیم، بهتر است یک رفتاری را من انجام دهم و بچه من ببیند تا خودش آن کار را انجام دهد من اگر خودم یک رفتار نامناسب انجام می‌دهم ولی به فرزندم دارم رفتارهای مناسب را آموزش می‌دهم نتیجه این می‌شود که بچه من آنی می‌شود که من هستم.