دیپلماسی پارلمانی به کمک تأمین منافع ملی برود/ ضرورت ساماندهی گروه‌های دوستی پارلمانی

به گزارش روزپلاس، «مجلس یک وزنه سنگین است؛ دولت‌ها در دنیا از این وزنه سنگین مجالس خودشان استفاده می‌کنند؛ هم در مذاکرات، هم در تعامل، هم در مشارکت‌های عملی. در مذاکرات یک مطلبی را شما در پشت میز مذاکره به طرف مقابل میگویید، می‌گوید: «آقا! مجلس ما نمی‌گذارد، قانون داریم، نمی‌توانیم»؛ از مجلس به عنوان یک پشتوانه در مذاکره استفاده می‌کنند.» این مهم، بخشی از اظهارات رهبر انقلاب در دیدار رئیس و نمایندگان مجلس دوازدهم درباره‌ی حضور مجلس در موضوعات جهانی و مسائل مربوط به سیاست خارجی است.

رهبر انقلاب در این دیدار با اشاره به اینکه مجلس می‌تواند در مسائل خارجی دست دولت را پرُ کند، افزودند: از جمله اقدامات خوب و اثرگذار مجلس در زمینه سیاست خارجی قانون اقدام راهبردی مجلس یازدهم است؛ البته بعضی‌ها به این قانون اعتراض و عیب‌جویی کردند که مطلقاً وارد نیست و تصویب آن قانون، کار بسیار درستی بود.

ایشان انواع نقش‌آفرینی نمایندگان در تحولات جهانی و دیپلماسی همچون سفرها و ملاقات‌های رئیس و نمایندگان مجلس از جمله حضور مفید رئیس مجلس در اجلاس اخیر بریکس را تأثیرگذار دانستند و گفتند: گاهی حتی یک بیانیه یا نطق نمایندگان در مسائل سیاست خارجی مهم و مؤثر است.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بهره‌برداری دولت‌ها از پشتوانه مجالس را امری رایج در دنیا خواندند و افزودند: یک نمونه قانون جامع تحریم آمریکایی‌ها علیه جمهوری اسلامی معروف به «سیسادا» است که آن را مجلس آمریکا تصویب کرد و رئیس‌جمهور دموکرات آن زمان که آدم دورو، بددِل و البته زرنگ‌تر از مسئولان ما بود، آن را امضا کرد آن هم در حالی که ادعای همکاری و همراهی با ایران را داشت و می‌توانست امضا نکند.

ایشان با اشاره به تکرار موضوع تحریم در ایام انتخابات از زبان نامزدها و نمایندگان آنها و در بین مردم، مجلس را در این زمینه دارای امکان فعالیت و نقش‌آفرینی دانستند و گفتند: ما می‌توانیم تحریم‌ها را با ابزارهای شرافتمندانه برطرف و بالاتر از آن، خنثی کنیم همچنانکه بارها گفته‌ایم برداشتن تحریم‌ها دست ما نیست و باید برای رفع آنها تدبیر اندیشید اما خنثی‌سازی تحریم دست ما است و راه‌های خوبی هم برای آن وجود دارد که مسئولین دولتی برخی از آن راه‌ها را رفتند و آثار خوبی هم داشت که در این زمینه مجلس هم می‌تواند نقش‌آفرینی کند.

دیپلماسی پارلمانی کمک‌کار تأمین منافع ملی

تقویت دیپلماسی پارلمانی یکی از الزامات مجلس دوازدهم است تا از این رهگذر، دست دولت را در تأمین منافع ملی پر و زمینه چانه‌زنی‌های بین‌المللی نمایندگان دولت را فراهم کنند.

منافع ملی دامنه شمول بالایی دارد و هرچه آنچه را که به منفعت ملی مردم کشورمان باشد، شامل می‌شود و و طبعاً بازیگران تأمین این مهم نیز متنوع و متکثر هستند و حتی تک تک شهروندان می‌توانند در تأمین منافع ملی نقش‌آفرین باشند.

در چنین وضعی، جایگاه مجلس شورای اسلامی از وزن بالایی برخوردار است و حتماً می‌تواند با آنچه «دیپلماسی پارلمانی» نامیده می‌شود، ایفای نقش کند و برای این مهم نیز، سازوکارهای مرتبطی طراحی شده که شاید یکی از مهم‌ترین آنها «گروه‌های دوستی پارلمانی» است.

مجلس تازه‌نفس دوازدهم که نمایندگان باسابقه و دیپلمات نیز دارد می‌تواند با ساماندهی گروه‌های دوستی پارلمانی، ضمن تحرک بخشیدن به دیپلماسی پارلمانی به دولت جدید نیز کمک کند تا با دست پر در عرصه بین‌الملل فعالیت و چانه‌زنی کند.

بازوی پژوهشی قوه مقننه پیش‌تر در تحلیلی تاکید کرده بود ماهیت غیررسمی گروه‌های دوستی پارلمانی، قدرت مانور دیپلماتیک نمایندگان در حوزه سیاست خارجی را افزایش می‌دهد، زیرا برخی محدودیت‌های فراروی وزارت امور خارجه، برای آنان وجود ندارد. به همین دلیل در اغلب پارلمان‌های دنیا، قانون‌گذارانی را برای مدیریت این گروه‌ها انتخاب می‌کنند که از دانش، تجارب و ابتکارات فردی لازم برای ارتقای روابط با سایر پارلمان‌ها برخوردار باشند. از طرفی «قاعده مجاورت جغرافیایی» نیز در چینش این گروه‌ها لحاظ می‌شود، به طوری که کشورهای قرار گرفته در هر گروه از مجاورت سرزمینی و قرابت فرهنگی برخوردارند.

همچنین یکی از پیش نیازهای لازم برای مزیت سازی و هم افزایی ظرفیت گروه‌های دوستی مجلس شورای اسلامی، لزوم همپوشانی اهداف و جهت گیری‌ها در قالب اساسنامه‌ای مصوب و پایدار است.

تدوین اساسنامه پایدار گروه‌های دوستی در شرایطی که آرایش سیاسی قوه مقننه هر چهار سال تغییر می‌کند، از اهمیت بالایی برخوردار است. عملکرد گروه‌های دوستی شدت و ضعف دارد. مجلس شورای اسلامی بایستی معیارهای مشخصی را برای ارزیابی عملکرد این گروه‌ها تعریف و به صورت ادواری عملکرد آنها را بررسی کند.

فقدان اساسنامه‌ای مدون برای فعالیت، رسالت و مأموریت گروه‌های دوستی پارلمانی در مجلس شورای اسلامی، قوام و انسجام راهبردی فعالیت گروه‌های مذکور را کاهش خواهد داد.

دیپلماسی پارلمانی برخلاف دیپلماسی رسمی چندان در چارچوب‌های متصلب حرکت نمی‌کند و نمایندگان کشورها راحت‌تر درخصوص موضوعات مختلف با یکدیگر گفت‌وگو می‌کنند. به همین دلیل استفاده بهینه از ظرفیت‌های دیپلماتیک نمایندگان به ویژه گروه‌های دوستی، نقش برجسته‌ای را در ارتقای کارایی دیپلماسی پارلمانی ایفا می‌کند.

یکی از ملزومات ارتقای کارایی گروه‌های دوستی، وجود مرجعی مشخص برای تعامل مستمر و افزایش هماهنگی بین وزارت امور خارجه و اداره کل امور بین‌الملل مجلس شورای اسلامی است. 

نقش دیپلماسی پارلمانی در اهداف کلان ملی

«ابوالفضل ظهره‌وند» کارشناس مسائل سیاست خارجی و نماینده مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر در این‌باره، گفت: دیپلماسی ابزاری برای گفت‌وگو و مذاکره است.

وی با بیان اینکه دیپلماسی پارلمانی هم بخشی از دیپلماسی کلان کشور است، ادامه داد: مدیریت دستگاه سیاست خارجی پیشران است؛ وزارت خارجه باید بر اساس اهدافی که دارد از ظرفیت مجلس استفاده کند و آن‌را را مقابل خود نبیند.

نماینده مجلس افزود: مجلس شورای اسلامی نیز باید ظرفیت‌های خود را به صحنه بیاورد و موقعیت‌های دلخواه را شکل دهد. بخشی از این اقدامات و ظرفیت‌ها می‌تواند استفاده از هیأت‌های پارلمانی، صدور بیانیه و یا تصویب یک قانون مثل قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» باشد.

ظهره‌وند عنوان کرد: دیپلماسی پارلمانی باید اهداف کلان ملی را در سیاست خارجی هدایت و پشتیبانی کند.

کارشناس مسائل سیاست خارجی خاطر نشان کرد: دیپلماسی پارلمانی از طریق هم افزایی ظرفیت‌های فکری و فیزیکی نقش قابل توجهی در تحقق اولویت‌های سیاست خارجی ایفا می‌کند.