بازخوردهای طوفان الاقصی در آسیای مرکزی

به گزارش روزپلاس، کشورهای آسیای مرکزی بخشی از جهان اسلام محسوب می‌شوند که بعد از هفتاد سال زیست در سلطه کمونیسم از دهه 1990 از اتحاد جماهیر شوروی جدا شده و به عنوان کشورهای مستقل به رسمیت شناخته شدند. با این حال تقریباً در تمام این کشورها رهبران سابق حزب کمونیست در جمهوری‌های سوسیالیستی به قدرت رسیدند و با برخی تفاوت‌ها در حکمرانی، ساختارهای جدید را شکل دادند. از این جهت است که علی‌رغم احیا دینی و هویتی، شاهد تداوم برخی روندهای متناقض در این کشورها بودیم. با وجود گرایش شدید مردم به اسلام و اسلام‌گرایی، دولت‌های این کشورها روابط دیپلماتیک با رژیم صهیونیستی را بدون هیچ چالش جدی آغاز کردند و توسعه مناسبات را در دستور کار قرار دادند.

نتیجه این روند تأسیس سه سفارت‌خانه و حضور سه سفیر مقیم و دو سفیر غیرمقیم از رژیم صهیونیستی در آسیای مرکزی، تجارت حدوداً یک میلیارد دلاری در سال 2022 و سطح قابل توجهی از مناسبات سیاسی، امنیتی و حتی دفاعی بوده است. در دهه 1990 میلادی حتی برخی از کشورهای آسیای مرکزی در نظر داشتند سفارتخانه خود در سرزمین‌های اشغالی را در شهر بیت‌المقدس تأسیس کنند که این رویداد هیچ‌وقت محقق نشد. روند روابط دوجانبه نشان می‌دهد که این روابط به‌ویژه از سال 2013 به بعد روند رو به رشدی یافته و در حال توسعه بوده است. ازبکستان به عضویت صندوق ابراهیم در آمد، سفارت رژیم صهیونیستی در ترکمنستان افتتاح شد و همکاری‌های دفاعی در واردات تسلیحات از رژیم صهیونیستی در این بازه شدت گرفت. با این وجود وقوع عملیات طوفان الاقصی در تاریخ 7 اکتبر سال گذشته نشان داد همچنان موضوع فلسطین در آسیای مرکزی از جایگاهی ویژه برخوردار است و قابلیت‌های اثرگذاری زیادی دارد.

نخستین واکنش‌ها به حملات رژیم صهیونیستی به نوار غزه در آسیای مرکزی از طریق برگزاری تجمعات اعتراضی بود. با وجود محافظه‌کاری و رویکرد بی‌طرف دولت‌های آسیای مرکزی و ممنوعیت هرگونه تجمع در حمایت از فلسطین و علیه رژیم صهیونیستی، برخی روندهای اعتراضی در این کشورها شکل گرفت. در قرقیزستان در تاریخ 28 اکتبر حزب ارک تجمعی اعتراضی در حمایت از فلسطین برگزار کرد و در ازبکستان نیز در شهر تاشکند تجمع اعتراضی مردم با حضور نیروهای پلیس و دستگیری برخی از معترضین پایان یافت. در ترکمنستان نیز با وجود فضای بسته برخی فراخوان‌ها منتشر شد. در شبکه‌های اجتماعی این اعتراضات به شکل جدی‌تری شکل گرفت. اواخر ماه اکتبر در قزاقستان یک پویش مجازی برای توقف صادرات نفت به رژیم صهیونیستی شکل گرفت که در فاصله کمتر از یک هفته بیش از 30 هزار نفر آن را امضا کردند.

کمپین‌های مجازی حمایت از مردم فلسطین و تحریم محصولات رژیم صهیونیستی نیز با جدیت در کشورهای آسیای مرکزی پیگیری شد که به طور ویژه در تاجیکستان و ازبکستان گسترده شد که حتی پای سلبریتی‌های معروف را نیز به این کمپین‌ها باز کرد. در ازبکستان یولدوز عثمانوا، خواننده معروف این کشور در یک ویدئوی جنجال برانگیز محصولات ساخت رژیم صهیونیستی را به زباله انداخت و خواستار تحریم محصولات مشابه از مردم شد. در تاجیکستان نیز خواننده‌های معروفی همچون صفرمحمد و مهرنگار رستم با لباس‌هایی منقش به نام فلسطین تصاویری را در شبکه‌های اجتماعی منتشر کردند که میلیون‌ها بازدید داشت.

با این حال اقدامات میدانی خودجوش نیز به طور محسوسی در آسیای مرکزی مشاهده شد. حملات متعددی به مراکز وابسته به رژیم صهیونیستی در این کشورها انجام شد که عموماً از سوی مردم خشمگین و جوانان انجام گرفت. نخستین روزهای پس از 7 اکتبر حملات محدودی علیه برخی مراکز وابسته به رژیم در تاشکند برگزار شد و این اقدامات به لغو کنسرت آندری مارکارویچ، خواننده روس‌تبار حامی رژیم صهیونیستی در آسیای مرکزی منجر شد. در قزاقستان نیز در هفته‌های نخست دو حمله با بمب‌های آتش‌زا به مراکزی نظیر مرکز آموزشی «اور اونر» و یا دفتر مرکزی «ساخنوت» در آلماتی انجام گرفت که منجر به بازداشت چندین نفر از شهروندان این کشورها شد.

در چند اقدام دیگر نیز مراکز اقتصادی و شرکت‌های وابسته به رژیم صهیونیستی با آتش‌سوزی‌های عمدی و آسیب‌های جدی در قزاقستان و ازبکستان مواجه شدند که البته عموماً در سطح رسمی با بایکوت خبری مواجه شد. شعارنویسی‌های علیه رژیم صهیونیستی نیز موضوع دیگری بود که بازخوردهای زیادی در سرزمین‌های اشغالی داشت. حمله برخی دانشجویان ازبک با شیشه‌های حاوی مواد اشتعال‌زا به سفارت رژیم صهیونیستی در تاشکند پس از انتشار اعترافات یک دانشجوی 19 ساله بازخوردهای زیادی یافت. او گفته بود که پس از جنایت‌های رژیم صهیونیستی در غزه به‌ویژه بمباران بیمارستان‌ها خشمگین شده و برای گرفتن انتقام مردم فلسطین به این اقدام دست زده است.

این وضعیت که یادآور بمب‌گذاری سال 2001 در سفارت رژیم صهیونیستی در تاشکند بود، فضای حضور رژیم در آسیای مرکزی را به شدت امنیتی کرد. در نخستین گزارش‌های رژیم صهیونیستی در نتیجه این تحولات آسیای مرکزی جزو مناطق نارنجی و پرخطر برای سفر شهروندان سرزمین‌های اشغالی ارزیابی شد. در برخی ارزیابی‌های امنیتی سرویس اطلاعاتی قزاقستان که توسط برخی کارشناسان و رسانه‌های روس منتشر شد، برآوردی بود که نشان می‌داد در صورت تداوم جنگ غزه مواضع آمریکا، بریتانیا و رژیم‌ صهیونیستی در آسیای مرکزی از سوی اسلامگرایان در خطر خواهد بود. در برخی منابع ذکر شد که این برآوردها برای ارائه به مقامات آمریکایی تنظیم و آماده شده بود.

چنین وضعیتی چند پیامد را در بر داشت. نخست آن که روند رو به رشد روابط رژیم صهیونیستی و آسیای مرکزی به میزان قابل توجهی محدود شد و روند نزولی به خود گرفت. بسیاری از سرمایه‌گذاری‌ها و پروژه‌های اقتصادی-امنیتی رژیم صهیونیستی در آسیای مرکزی متوقف شد و تعاملات عمومی سفارتخانه‌ها و مراکز فرهنگی-اجتماعی وابسته به رژیم نیز به پایین‌ترین سطح ممکن رسید. دومین پیامد اما توسعه روابط امنیتی بین کشورهای این منطقه با رژیم صهیونیستی بود. برخی گزارش‌های غیررسمی از سفر مقامات و هیئت‌هایی از شاباک و موساد به آسیای مرکزی با هدف بررسی اقدامات ضدصهیونیستی در این منطقه خبر دادند. سومین پیامد از این تحولات احیاء ایده مقاومت در این منطقه از جهان اسلام بود که تا پیش از این کمتر در موضوعات مرتبط با جهان اسلام مشارکت داشت و یا تأثیرپذیری و تأثیرگذاری را تجربه کرده بود.

با این وجود رژیم صهیونیستی کماکان بنا به دلایل و عوامل مختلف در صدد توسعه مناسبات با این کشورها و بازسازی شرایط امنیتی، سیاسی و به‌ویژه اجتماعی به وجود آمده پس از 7 اکتبر در این کشورهاست. شهروندان آسیای مرکزی در راهبرد جدید رژیم یکی از مراکز بالقوه جذب کارگران مهاجر برای جایگزینی در سرزمین‌های اشغالی است. برخی مذاکرات بین مقامات کشورهای آسیای مرکزی با مقامات رژیم تاکنون در این زمینه انجام گرفته است و در مجوز منتشر شده توسط رژیم در میان 10 کشوری که شرکت‌ها و کارفرمایان سرزمین‌های اشغالی می‌توانند به طور مستقیم نیروی کاری استخدام کنند، نام ازبکستان به چشم می‌خورد. تغییر سفرا در این منطقه نیز راهبرد دیگر رژیم است تا بر اساس شرایط جدید پس از طوفان الاقصی به بازسازی و احیاء روابط خود با آسیای مرکزی بپردازد.