ایران و سفر گروسی به تهران؛ مثبت در تعامل، قاطع در تقابل

به گزارش روزپلاس، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی چهارشنبه شب به منطور رایزنی و دیدار با مقامات جمهوری اسلامی ایران وارد تهران شد و در این سفر با رئیس جمهور، وزیر امور خارجه و رئیس سازمان انرژی اتمی ایران دیدار و گفتگو داشت و همچنین از تاسیسات هسته‌ای ایران در فردو و نطنز نیز بازدید کرد.

این سفر نخستین سفر گروسی به تهران بعد از روی کار آمدن دولت جدید در ایران بود و با توجه به تحولات و شرایط منطقه و همچنین با توجه به روابط ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و موارد ادعایی این آژانس علیه برنامه صلح آمیز هسته‌ای ایران دارای اهمیت خاصی است.

هدف اصلی این سفر، بررسی وضعیت برنامه هسته‌ای ایران و تلاش برای ایجاد فضایی مناسب برای گفتگو و همکاری‌های بیشتر با دولت جدید ایران است.

طی سال‌های گذشته به دلیل رویکرد فشار حداکثری آمریکا و کشورهای اروپایی خصوصا تروئیکای اروپا علیه ایران، رویکرد غیرفنی آژانس و از همه مهمتر توجه به اسناد ادعایی و کذبی که توسط رژیم صهیونیستی و گروه‌های مرتبط با منافقین ارائه شده، موجب شده تا برنامه صلح آمیز هسته‌ای ایران به عنوان یک تهدید قلمداد شود و با وجود همکاری‌ها و دسترسی‌های داوطلبانه ایران به آژانس همچنان روابط ایران و آژانس با تنش‌هایی همراه باشد.

 اکنون دعوت ایران از گروسی و فراهم آوردن بستری سیاسی در سطح بالا برای گفتگوها، نشانگر تمایل ادامه تهران برای تعامل سازنده است. پیشتر نیز ایران با حسن نیت از مدیرکل آژانس برای سفر به ایران و شرکت در نخستین کنفرانس بین‌المللی علوم وفنون هسته‌ای ایران در اصفهان دعوت کرده بود و قرار شد دو طرف گفتگوهای خود را طبق توافق اسفند 1401 ادامه دهند که با شهادت رئیس جمهور و وزیر خارجه وقت ایران، عملا این گفتگوها متوقف شد و سه کشور اروپایی نیز در اقدامی تحریک آمیز در نشست شورای حکام آژانس که در خرداد ماه برگزار شد اعضای شورای حکام را تحریک به تصویب قطعنامه علیه ایران کردند.

آمادگی ایران برای مذاکره بر اساس منافع ملی

روز گذشته گروسی در نخستین دیدار خود با مقامات ایران با سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان دیدار و رایزنی کرد.

«آماده مذاکره بر اساس منافع ملی و حقوق خود هستیم»؛ این عبارتی بود که عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان پس از دیدار با گروسی بیان کرد. وی در حساب رسمی خود در برنامه ایکس نوشت: گفت‌وگوهای مهم و صریحی با آقای رافائل گروسی مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی داشتیم. به عنوان یک عضو متعهد به NPT، ما به همکاری کامل خود با آژانس ادامه می‌دهیم. اختلافات را می‌توان از طریق همکاری و گفت‌وگو حل و فصل کرد.

عراقچی همچنین نوشت: ما توافق کردیم که با اراده قوی و حسن نیت پیش برویم. ایران هرگز میز مذاکره درباره برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز خود را ترک نکرده است. اکنون نوبت اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی است. آماده‌ مذاکره بر اساس منافع ملی و حقوق غیر قابل‌انکار خود هستیم، اما تحت فشار و ارعاب حاضر به مذاکره نیستیم.

این اظهارات عراقچی نشان می‌دهد که ایران مانند همیشه با حسن نیت خود به دنبال رفع سوتفاهمات و ارتقای روابط با آژانس است به شرطی که منافع ملی ایران در نظر گرفته شود و سیاسی کاری و تهدید در کار نباشد.

به نوعی می‌توان گفت که یک حرکت منطقی از سوی ایران برای همکاری و مذاکره برای رسیدن به راه حلی صورت گرفته و ایران به دنبال اثبات رویکرد حرفه‌ای خود و تلاش برای انجام اقداماتی در این خصوص است.

بازدید گروسی از تاسیاسات هسته‌ای ایران در نطنز و فردو با همین رویکرد صورت گرفته که ایران نشان می‌دهد روح تعامل مهم است و اکنون توپ در زمین طرف‌های مقابل جهت نشان دادن نیت خود برای همکاری است.

ایران پیشتر با اجازه بازدید از تاسیسات هسته‌ای حسن نیت خود را نشان داده بود

مسئله بازدید از تاسیسات هسته‌ای تنها مربوط به گروسی نمی‌شود و سال‌ها پیش نیز ایران به "یوکیا آمانو" و "محمد البرادعی"، مدیران وقت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اجازه بازدید از تاسیسات هسته‌ای را داده بود.

در سال 2015 بود که یوکیا آمانو با سفر به تهران، از سایت پارچین بازدید کرده بود. در آن زمان سازمان‌های اطلاعاتی غربی با ارائه مدارکی غیرمستند و کذب مدعی بودند که ایران تحقیقات هسته‌ای در پارچین انجام داده است. ایران نیز با این بازدید سعی کرد حسن نیت خود را نشان دهد و بازدید آمانو صورت گرفت.

بعد از این بازدید حمید بعیدی‌نژاد، رئیس‌ وقت تیم کارشناسان مذاکره‌کنندگان هسته‌ای بیان کرد که « تنظیم بازدید تشریفاتی مدیر کل آژانس از سایت پارچین نشان داد نهادهای سیاسی و امنیتی کشورمان با کار دقیق و حرفه‌ای ضمن حفظ اصول اساسی می‌توانند ساختگی بودن ادعاهای بی‌پایه علیه کشورمان را به آژانس اثبات نمایند.»

در خصوص سفر البرادعی، نهم فوریه سال 2003 بود که برنامه هسته‌ای ایران به مدار توجه کشورهای غربی وارد شد. در این سال رئیس جمهور وقت ایران وجود سایت نظنز و برخی دیگر از تأسیسات هسته­‌ای ایران را اعلام کرد و آژانس بین­‌المللی انرژی اتمی را برای بازدید از آنها دعوت کرد. محمد البرادعی، مدیر کل وقت آژانس چندی بعد به همراه تیمی از بازرسان آژانس وارد تهران شده و از تأسیسات اتمی بازدید کرد.

اکنون نیز ایران خواستار تعامل مثبت است و برنامه‌ای برای بازدید از فردو و نطنز ترتیب داد. این تعامل مثبت در شرایط فعلی باید قدر دانسته شود. همچنین در این بازدید مدیرکل آژانس در جریان آخرین ظرفیت‌های هسته‌ای ایران قرارگرفت.

سیاست مخرب اروپا علیه همکاری ایران و آژانس

پیشرفت در روابط ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مدتی است که با سیاست مخرب و تنش زای سه کشور انگلیس، آلمان و فرانسه مواجه شده است و عملا این دخالت‌های تروئیکای اروپا مانع دستیابی به یک نتیجه ملموس گشته است. سیاستی که ریشه در اسناد جعلی رژیم صهیونیستی دارد و باعث عدم حل و فصل موارد ادعایی شده است.

پیشتر در خردادماه سال 1403 این سه کشور اروپایی با فشار و ایجاد کارزاری علیه ایران به دنبال تصویب قطعنامه علیه کشورمان با ادعای عدم شفافیت لازم از سوی ایران بودند. آنان توانستند با تحمیل فشار خود قطعنامه‌ای را علیه برنامه صلح آمیز هسته‌ای ایران تصویب کنند و در این بیانیه بیان کردند که در صورت عدم همکاری لازم و بدون ابهام ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ممکن است از مدیرکل آژانس خواسته شود که یک ارزیابی جامع و به روز شده در مورد احتمال حضور یا استفاده از مواد هسته‌ای اعلام نشده در ارتباط با مسائل باقی مانده گذشته و حال ارائه دهند.

بعد از تصویب این قطعنامه، ایران نیز در پاسخی متقابل ظرفیت غنی سازی خود را در دو سایت فردو و نطنز افزایش داد.

همچنین شهریور ماه سال 1402 بود که بعد از بیانیه شدید الحن سه کشور اروپایی (آلمان، فرانسه، انگلیس) و آمریکا در نشست شورای حکام، ایران 8 بازرس فرانسوی و آلمانی آژانس را براساس حقوق حاکمیتی مصرح در ماده 9 موافقتنامه جامع پادمان بین ایران و آژانس ( INFCIRC 214) و در پی سوءاستفاده‌های سیاسی سه کشور اروپایی در جلسه شورای حکام لغو انتصاب کرد.

سه کشور اروپایی همچنین در نشست شهریور ماه امسال به طور مصرانه در تلاش بودند تا بیانیه‌ای را درباره ارائه گزارش جامع برای برنامه هسته‌ای ایران صادر کنند که با هشدارهای لازم از سوی ایران این تلاش مخرب به نتیجه نرسید.

ایران بلادرنگ پاسخ خواهد داد

اکنون این سه کشور اروپایی در راستای نقش مخرب خود نسبت به روابط ایران و آژانس به دنبال تصویب قطعنامه علیه برنامه هسته‌ای ایران هستند. چند روز قبل رویترز در گزارشی مدعی شد که سه کشور اروپایی به دنبال ارائه قطعنامه‌ای در نشست هفته آینده شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای اعمال فشار بر روی تهران هستند.

طبق گزارش رویترز، قطعنامه ادعایی قدرت‌های اروپایی، آژانس بین المللی انرژی اتمی را موظف به ارائه گزارش جامع درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران می‌کند که در آن جزئیات بیشتری با تمرکز بر ادعای کشف ذرات اورانیوم در مکان‌های اعلام نشده در ایران، ارائه شود.

در همین خصوص محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی در نشست خبری روز گذشته خود با گروسی تصریح کرد که ایران در صورت صدور قطعنامه جدید بلادرنگ پاسخ متقابل خواهد داد.

اسلامی در این نشست خبری مشترک گفت: ملاقات امروز ما در این مقطع زمانی که نظام استکباری با حمایت از جنایات رژیم صهیونیستی و نسل کشی انجام شده از اهمیت زیادی برخوردار است. به ویژه که با رفتار رژیم صهیونیستی و حمایتی که از سوی رسانه دارد حیثیت و اعتبار سازمان‌های بین‌المللی در حال خدشه‌دار شدن است و رسالتی که سازمان‌های بین‌المللی دارند ایجاب می‌کند که نقش آفرین باشند و این تفاهم را داریم که جریان‌های افراطی می‌خواهند با صدور قطعنامه علیه منافع و برنامه صلح آمیز ایران بتوانند روابط ایران و آژانس را تحت تاثیر قرار دهند.

رئیس سازمان انرژی اتمی تصریح کرد: مکرر اعلام کردیم که هرگونه قطعنامه مداخله جویانه در امور هسته‌ای ایران حتما با اقدامات بلادرنگ مواجه خواهد شد و اجازه نمی‌دهیم آنان با این نوع اعمال فشار تحت تاثیر قرار دهند. صدور قطعنامه به طور طبیعی برای ایران این حق را ایجاد می‌کند که اقدامات متقابل و بی‌درنگ داشته باشیم.

معاون رئیس جمهور همچنین شب گذشته با حضوردر برنامه گفتگوی ویژه خبری در خصوص ادعاها نسبت به این دو مکان گفت: یکی از این چهار مکان یک معدن متروکه بود، رژیم صهیونیستی با اسناد ادعایی گفتند؛ "ایران در این معدن فعالیت می‌کند."، آنان آمدند و آثار اورانیوم 236 درآوردند اما ما اورانیوم 236 نداریم. ما اسناد خودمان را دادیم و با تلاش های صورت‌گرفته اتهام علیه آن مکان برطرف شد. جای دیگری که اتهام مطرح می‌کنند یک ضایعاتی است. همین ضایعاتی را که از خارج کشور می‌آید، آنان نمونه‌برداری کردند و اتهام زدند که آثار اورانیوم دارد. این مکان ادعایی متعلق به دولت نبوده است، این‌ها نکاتی است که پرونده‌سازی شده است و خرابکاری در آنان وجود دارد. این مکان‌ها ساخته و پرداخته جریان‌های تروریستی است.

وی اضافه کرد: ما با صبوری این چهار مکان را دنبال کردیم و دو مکان برطرف شد، در خصوص دو مکان دیگر در تلاش هستیم تا برطرف شود. همین جمله رئیس جمهور آمریکا را که گفته است؛ "من با برنامه هسته‌ای ایران کاری ندارم و تنها نباید سلاح داشته باشند." ما تأکید کردیم؛ "به‌دنبال سلاح نیستیم".

واکنش ایران به اقدامات مخرب غرب در مورد کارشکنی آنها در اجرای برجام نیز مسبوق به سابقه است. به دنبال خروج غیرقانونی آمریکا از برجام و ناتوانی اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی آلمان و فرانسه و انگلستان در اجرای تعهدات خود، ایران بر اساس بندهای 26 و 36 برجام، تمام اقدامات شفاف‌ساز داوطلبانه فراتر از موافقت‌نامه پادمان جامع خود از جمله اجرای کد اصلاحی 3/1 شده (همان‌طوری که در بند 65 پیوست برجام مشخص شده است) را متوقف کرد.

تصمیم ایران برای توقف اجرای تعهدات خود تحت برجام کاملاً مطابق با حقوق ذاتی آن طبق بندهای 26 و 36 برجام و در پاسخ به خروج غیرقانونی آمریکا از برجام بود و این واقعیت آشکار نمی‌تواند مبنایی برای آژانس و دیگر کشورهای غربی برای خواسته‌های فراتر از ان‌پی‌تی و همچنین خودداری از انجام تعهدات خود باشد.

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تأسیسات هسته‌ای ایران دسترسی منظم دارد. با وجود این، بعد از خلف وعده آمریکا و کشورهای غربی در عمل به  تعهداتشان در توافق برجام، ایران بعضی از دسترسی‌های اعطا شده به آژانس ذیل این توافق هسته‌ای را کاهش داده است.

این در حالی است که ایران تا یک سال بعد از خروج آمریکا از برجام تمامی تعهدات خود ذیل این توافق را اجرا کرد و به کشورهای اروپایی فرصت داد مطابق وعده‌های داده ‌شده آثار خروج آمریکا از توافق را جبران کنند. جمهوری اسلامی ایران از اردیبهشت‌ماه سال 1398 کاهش تعهدات خود در برجام را با استناد به مفاد تصریح‌شده در این توافق آغاز کرد.

در واقع اقدامات متقابل ایران نوعی واکنش به عدم اجرای تعهدات طرف‌های برجام است و نه کنشی برای خدشه دار ردن روابط خود با آژانس. پس آژانس نمی‌تواند با عبارت‌هایی همچون همکاری کافی و غیره ایران را مجبور به اقدامات داوطلبانه  کند و از ایران بخواهد که هزینه عدم بازگشت آمریکا به برجام را متحمل شود.

فرجام سخن

تعامل می‌تواند نقطه کلیدی در شرایط فعلی در منطقه غرب آسیا و همچنین تحولات رخ داده در فضای بین‌الملل باشد. ایران حسن نیت خود را در سفر گروسی نشان داده و اکنون باید دید آژانس و سه کشور اروپایی تعامل را می‌پسندند و یا راه تقابل را در پیش می‌گیرند.

جهتی که کشورهای غربی و گروسی در پیش می‌گیرند می‌تواند بر آینده روابط ایران و آژانس تاثیرگذار باشد. انتظار است که آژانس و مدیرکل به جای پرداختن به فشارهای سیاسی از سوی برخی از کشورهای غربی و توجه به اسناد ادعایی رژیم صهیونیستی، با نگاه فنی وغیرسیاسی موجب رفع اختلافات شوند.

ایران بارها نشان داده به دنبال تعامل و همکاری سازنده با آژانس در خصوص برنامه صلح آمیز هسته‌ای خود است و در این‌باره کاملا با ثبات قدم عمل کرده، اما در عین حال در مقابل سیاسی کاری‌ها و فشارهای اعضای غربی هیچگاه دست بسته نبوده و پاسخ در خوری به رفتارهای دوگانه و سیاست‌های مخرب آنان داده است.

اکنون باید دید که این طرف‌ها در نشست آتی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که در هفته آتی برگزار می‌شود، پاسخ حسن نیت و دعوت ایران به مذاکره را چگونه پاسخ خواهند داد.