چالش‌ها و فرصت‌های فصل جدید در روابط ترکیه و آمریکا با ترامپ

به گزارش روزپلاس، در طول چهار سال گذشته، دولت جو بایدن تقریباً تمام تلاش خود را به کار گرفت تا روابط آمریکا با ترکیه را تیره کند. بایدن پیش از مراسم تحلیف خود در سال 2019 اعلام کرد که قصد دارد از طریق «راه‌های دموکراتیک» از تغییر رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور کنونی ترکیه، حمایت کند.

وی همچنین به کمیته ملی ارمنی‌های آمریکا وعده داد که وقایع سال 1915 را به عنوان «نسل‌کشی» به رسمیت بشناسد. بایدن این وعده را در ژانویه 2021 عملی کرد که خشم ترکیه و جمهوری آذربایجان را برانگیخت.

سیاست خصمانه بایدن نسبت به ترکیه در سال‌های بعد نیز ادامه یافت. در سال 2021، اردوغان به اجلاس دموکراسی دعوت نشد و طی این چهار سال، رئیس‌جمهور آمریکا هیچ‌گاه از آنکارا دیدار نکرد و همتای ترک وی نیز به واشنگتن نرفت.

یکی از مواردی که باعث نارضایتی آمریکا شد، دکترین سیاست خارجی ترکیه بود که این کشور در سال‌های اخیر دنبال کرده است. به عنوان مثال، در سال 2022 ترکیه از پیوستن به رژیم تحریم‌ها علیه روسیه خودداری کرد. قلمرو ترکیه به یکی از مسیرهای مهم انتقال کالا و جابه‌جایی سرمایه بین فدراسیون روسیه و سایر نقاط جهان تبدیل شد.

موضوع عضویت فنلاند و سوئد در ناتو به محور جدیدی برای چانه‌زنی میان ترکیه و آمریکا تبدیل شد. در سال 2021، پس از آنکه اردوغان سامانه‌های دفاع موشکی اس-400 روسیه را خریداری کرد، آمریکا فروش جنگنده‌های مدرن به ترکیه را ممنوع کرد. در مقابل، رهبر ترکیه اعلام کرد کشورش تا زمانی که آمریکا فروش آخرین مدل جنگنده‌های F-16 به آنکارا را تأیید نکند، با عضویت سوئد و فنلاند در ناتو موافقت نخواهد کرد.

جای تعجب نیست که در ترکیه، پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری نوامبر 2024 در آمریکا با آرامش خاطر و امیدواری به بهبود روابط بین دو کشور همراه شد. درست پس از پایان رقابت انتخاباتی، در تاریخ 6 نوامبر 2024، اردوغان شخصاً پیروزی ترامپ را تبریک گفت و او را «دوست» خود خطاب کرد.

وی همچنین تمایل خود را برای تقویت روابط دوجانبه بین آنکارا و واشنگتن ابراز و از حفظ کانال‌های گفت‌وگوی مستقیم میان دو رهبر تشکر کرد.

با این حال، باید اشاره کرد که در دوره اول ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، روابط بین آنکارا و واشنگتن کاملاً بدون تنش نبود. از یک سو، بین سال‌های 2017 تا 2021، اردوغان دو بار به واشنگتن سفر کرد و ترامپ عملاً تصمیم او برای خرید سامانه‌های موشکی روسی را با اشاره به اشتباهات دولت باراک اوباما توجیه کرد. از سوی دیگر، ترامپ دستور افزایش تعرفه واردات آلومینیوم و فولاد ترکیه را صادر کرد. همچنین، ترامپ اولین رئیس‌جمهور آمریکا بود که پنج دور تحریم جداگانه علیه دولت ترکیه – از جمله وزارتخانه‌های دفاع، کشور، دادگستری و همچنین مقامات صنایع دفاعی ترکیه – اعمال کرد.

امروز، چهار سال بعد، بین ترکیه و آمریکا اختلافات عینی وجود دارد که طرفین مصمم به حل‌وفصل آن‌ها خواهند بود. به عنوان نمونه، آنکارا به دنبال پیوستن به گروه بریکس است؛ سازمانی که هدفش محدود کردن هژمونی آمریکا در تجارت جهانی از طریق کنار گذاشتن دلار در معاملات بین‌دولتی است. همچنین، آمریکا و ترکیه در مورد چشم‌اندازهای حل‌وفصل مسئله فلسطین دیدگاه‌های متفاوتی دارند.

همه اعضای دولت جدید دونالد ترامپ برای گفت‌وگوی سازنده با آنکارا تمایل ندارند. تولسی گبرد که قرار است به عنوان مدیر اطلاعات ملی آمریکا در دولت جدید منصوب شود، ترکیه را به «حمایت از جهادگران» متهم کرده است. مارکو روبیو، وزیر خارجه آینده آمریکا، نیز موضعی ضدترکیه‌ای دارد و ترکیه را به «عدم رعایت آزادی بیان و حقوق بشر» متهم می‌کند و از نیروهای کُرد در شمال سوریه حمایت می‌کند. کارشناسان همچنین پیت هگست، نامزد وزارت دفاع را در زمره مخالفان احتمالی آنکارا می‌دانند.

به نظر می‌رسد اردوغان از دشواری‌های موجود در مسیر بهبود روابط ترکیه و آمریکا آگاه است. وی در یکی از سخنرانی‌های خود اذعان کرد که روند نزدیکی نه‌تنها به رهبران دو کشور، بلکه به وزرای آن‌ها نیز بستگی دارد.

عمر چلیک، سخنگوی دولت ترکیه، تأکید کرد که اظهارات قبلی مقامات آمریکایی تأثیری بر روابط دوجانبه نخواهد داشت و افزود: «ما باید گام‌هایی که آن‌ها در قبال ترکیه برمی‌دارند را ببینیم. آن‌ها خواستار پایان جنگ هستند. ما امیدواریم که راه‌حلی عادلانه پیدا شود. ترامپ شخصی است که ما او را به خوبی می‌شناسیم. او بارها با رئیس‌جمهور ما دیدار کرده است. ما می‌دانیم که چه باید بکنیم و امیدواریم که ادامه روابط با ایالات متحده آمریکا بر اساس گفت‌وگو باشد.»

دولت ترکیه در حال حاضر نقشه راهی برای بهبود روابط با آمریکا تدوین می‌کند. کارشناسان معتقدند که با وجود توانایی ترامپ و اردوغان در ایجاد گفت‌وگوی سازنده و دیدگاه‌های محافظه‌کارانه نزدیک به یکدیگر، اختلافات جدی و عینی متعددی بین آمریکا و ترکیه وجود دارد که مانع نزدیکی دو کشور می‌شود.

پیش از هر چیز، ترامپ به دنبال تقویت موقعیت اقتصادی آمریکا است، امری که با مشارکت آنکارا در سازمان همکاری شانگهای و گروه بریکس سازگار نیست. علاوه بر این، واشنگتن از تقویت موقعیت ترکیه در سوریه، جایی که نیروهای آمریکایی نیز حضور دارند، نگران است. اختلافات موجود بین رژیم اسرائیل و ترکیه نیز موجب نارضایتی آمریکا شده است.

در همین حال، رسانه‌های روسی گزارش می‌دهند که مذاکرات فشرده‌ای بین آنکارا و واشنگتن در مورد تعیین حوزه‌های نفوذ در سوریه در حال انجام است. در جریان این مذاکرات، آمریکایی‌ها «نقش و تأثیر تاریخی ترکیه در سوریه» را به رسمیت شناخته‌اند.

ترکیه و آمریکا در شرق اروپا فرصت‌های بیشتری برای همکاری دارند، جایی که اردوغان مدت‌هاست تلاش می‌کند نقش میانجی بین روسیه و اوکراین را ایفا کند. اکنون آنکارا می‌تواند نقش مهمی در ایجاد پل‌های ارتباطی بین مسکو و واشنگتن ایفا کند.

به هر حال، همه ناظران متفق‌القول‌اند که پس از مراسم تحلیف دونالد ترامپ، فصل جدیدی در روابط ترکیه و آمریکا گشوده خواهد شد، به‌ویژه با توجه به نقش فزاینده ترکیه در منطقه و چالش‌های متعدد پیش‌روی رئیس‌جمهور جدید کاخ سفید.