تحلیلگر ترکیه‌ای: سوریه یکی از استان‌های ترکیه نیست!

به گزارش روزپلاس، از روزی که دولت سوریه به دست جولانی و هیات تحریر الشام افتاده، بسیاری از رسانه‌ها و دستگاه‌های تبلیغاتی ترکیه، وانمود می‌کنند که همه این اتفاقات به خاطر سیاست‌های صحیح اردوغان و دولت او بوده و پیروزی بزرگی نصیب آکپارتی شده است. 

این در حالی است که حتی تا دو هفته پیش از سقوط دمشق، رییس جمهور ترکیه همچنان خواهان دیدار با بشار اسد و عادی سازی روابط آنکارا – دمشق بود. ولی حالا گویی ورق برگشته و مقامات ترکیه طوری رفتار می‌کنند که گویی قرار است دولت آتی سوریه به تمامی تحت کنترل آنکارا باشد.

طاها آک یول تحلیلگر مشهور ترکیه، به عنوان یکی از مفسرینی که از این سیاست آنکارا انتقاد دارد، معتقد است که برخی مواضع سیاسی و رسانه‌ای مقامات ترکیه درباره سوریه، یادآور اشتباهات پیشین اردوغان در مورد مصر و تونس است. تحلیل این نویسنده و روزنامه نگار مشهور ترکیه درباره نگرش غلط آنکارا به تحولات سیاسی دمشق را با هم مرور می‌کنیم:

شیبانی به آنکارا نیامد؟

یکی از مهمترین اخبار مرتبط با سیاست خارجی سوریه، این است که اسعد حسن شیبانی وزیر امور خارجه دولت موقت سوریه، اولین سفر خود را نه به ترکیه، بلکه به عربستان سعودی انجام داد. تا جایی که رسانه‌ها اطلاع داده اند، ماجرا از این قرار است: شاهزاده فیصل، وزیر امور خارجه عربستان سعودی، شیبانی را دعوت کرد و شیبانی هم سریعاً در پاسخ گفت: «بله. با کمال میل».

انتظار می‌رود این یک سفر عربی طولانی باشد و شیبانی هفته آینده به قطر، امارات و اردن برود. آیا انتظار نمی‌رفت که او اولین سفر خود را به ترکیه انجام دهد؟ فراموش نکنیم شیبانی فردی است که تحصیلات عالی خود را در ترکیه به پایان رسانده و همین حالا هم مقطع دکترای خود را در دانشگاه صباح الدین زعیم استانبول می‌گذراند.

اجازه دهید بلافاصله نظر خودم را اعلام کنم و بگویم: انتخاب عاقلانه و بسیار مناسب، این است که شیبانی، کشورهای عربی منطقه را به عنوان «اولین سفر» خود انتخاب کند. کسی نمی‌تواند این واقعیت را انکار کند که سوریه یک کشور مستقل، عضو نظام بین الملل و عضو اتحادیه عرب است. بنابراین کسی حق ندارد برای سوریه تعیین تکلیف کند.

به یاد بیاوریم که هاکان فیدان وزیر امور خارجه ترکیه در روز 19 دسامبر درباره دیپلماسی منطقی آنکارا و نگرش خودش به سوریه گفته بود: «ما هرگز نمی‌خواهیم بر سوریه حکومت کنیم... من معتقدم که همه ما درس‌های بزرگی از آنچه در منطقه ما اتفاق افتاد آموخته‌ایم. همه ما باید با هم همکاری کنیم.»

این سخن فیدان، کاملاً منطقی و به جا است. اما لازم است در میدان عمل و در موضع‌گیری سیاسی و رسانه‌ای همه مقامات کشورمان، نشان دهیم که قرار نیست سوریه به عنوان یک کشور تحت نفوذ ترکیه دیده شود.

ادامه گفته‌ها و رفتارهایی که مقامات سوریه را به عنوان ماموران تابع آنکارا نشان دهد، قطعاً به زودی واکنش دولت سوریه و همه کشورهای عربی را به دنبال خواهد داشت. این فقط یک بحث نظری نیست و باید یادمان باشد که پیامدهای چنین نگرش‌هایی در گذشته تا چه اندازه به ترکیه لطمه زد.

به عنوان مثال، سیاست اردوغان علیه مصر پس از سال 2013 میلادی، آنقدر مداخله جویانه بود که عملاً کشورهای عربی منطقه را وادار کرد علیه ما موضع بگیرند. شاید باور نکنید ولی ما هم هنوز نتوانسته‌ایم آثار و پیامدهای آن تصمیمات غلط و سیاست تخریب‌گر اردوغان در آن سال‌ها را از ذهن اعراب پاک کنیم.

حتی سیاست انقلابی «پان عربیسم» ناصر نیز واکنش سایر کشورهای عربی را برانگیخت و برای مصر گران تمام شد.

ترکیه از شعار و گفتمان حماسی پرهیز کند

نمی توانیم این واقعیت ساده را انکار کنیم که قدرت گرفتن تحریر الشام در دمشق به نفع ترکیه است. اما نباید این مساله را به شیوه‌ای بیان کنیم که بوی نگرش‌های سلطه طلبانه از آن به مشام برسد.

قرار نیست در بیان مواضع خود، ترکیه را همچون قهرمان این بازی نشان دهیم. لازم است در کنار کشورهای منطقه و با حمایت مالی کشورهای اروپایی، به فکر آینده سوریه باشیم و کاری کنیم که ترکیه، خود را به عنوان یک دولت سازنده معرفی کند که اعتبار منطقه‌ای و جهانی خود را با روابط سیاسی و اقتصادی افزایش می‌دهد.

متاسفانه برخی از سیاستمداران و مقامات رسمی ترکیه چنان سخنان متکبرانه‌ای درباره سوریه بر زبان می‌آورند که حاصلی جز واکنش تلخ مقامات سوری نخواهد داشت. چرا باید مقامات ما بگویند که اهتزاز پرچم ترکیه در حلب، یک پیروزی تاریخی است؟

چرا طوری صحبت می‌کنید که گویی موصل استان هشتاد و دوم، کرکوک استان هشتاد و سوم و حلب و دمشق استان‌های دیگری از کشور ما هستند؟ این چه حرفی است که رییس جمهور ما می‌گوید: «اگر جنگ جهانی اول طور دیگری تمام می‌شد، حلب و دمشق مال ما بود».

شاید این سخنان در ظاهر مصرف داخلی و حزبی داشته باشد ولی در ذهن سیاسی اعراب و دیگر کشورهای همسایه، برداشت‌ها و احساسات بسیار منفی به دنبال خواهد آورد. آن هم در شرایطی که در این چند سال، همه آن کشورهای عربی با یونان رفیق شده‌اند و همواره مواضع تند و تیزی علیه امپراتوری عثمانی داشته‌اند.

 موضوع مهمی به نام سنت سیاست خارجی را نباید از یاد ببریم. ترکیه، کشوری دارای نظام جمهوری است. در شرایطی که دولت‌های وابسته به حزب جمهوری خلق در ترکیه بر سر کار بوده‌اند، به شکلی عاقلانه، سیاست خارجی را نه بر اساس نگرش ایدئولوژیک، بلکه بر مبنای منافع ملی و ژئوپلیتیک هدایت کرده است.

به یاد می‌آورم که پادشاه اردن اغلب با لباس عربی به استانبول می‌آمد و آتاتورک با دقت و احترام از او پیشوازی می‌کرد. در سال 1949، ترکیه همواره از اعراب در آرای فلسطین در سازمان ملل حمایت می‌کرد.

در همان زمان، رئیس جمهور وقت سوریه از عصمت اینونو رییس جمهور ترکیه تشکر کرد.

اینونو هم برایش نوشت: «امنیت و رفاه کشورهای عربی، برای ترکیه یک مسئله حیاتی است و عواطف تاریخی چند صد ساله روابط ما را تقویت کرده است».

شاید بگویید در عین حال، ترکیه اولین کشور مسلمانی بود که اسرائیل را به رسمیت شناخت! (28 مارس 1949) ولی واقعیت این است که ترکیه به خاطر عضویت در ناتو و ترس از سیاست‌های اتحاد جماهیر شوروی وارد آن بازی شد.

اتحاد ناصر و رژیم بعث با شوروی و عضویت ترکیه در ناتو تا دهه 1960 بر دیپلماسی اثر گذاشت و اشتباهات صورت گرفته بر همین اساس است. در دهه 1960، ترکیه به دنبال برقراری روابط با روسیه و رژیم‌های چپ عربی بود.

به خاطر بیاوریم که جودت پاشا و سعید حلیم پاشا از رجال سیاسی مهم دوران عثمانی، گفته بودند که عصر فتوحات گذشته است. «صلح در خانه، صلح در جهان» خلاصه همه این تجربیات است. من می‌خواهم بر این نکته تأکید کنم: ترکیه به شدت نیاز به توسعه دارد اما راه رسیدن به این امر، علم، فناوری و قانون است.