موانع تولید علم چیست وچرا ایده‌های دانشجویی کاربردی نمی‌شود؟

به گزارش روزپلاس، تولید علم در کشور توسط ارکان مختلفی صورت می‌گیرد است ولی در این میان سهم و نقش دانشگاه‌ها و دانشگاهیان بیش از سایر ارکان قابل توجه و بررسی است.

با توجه به اهمیت حوزه علوم‌انسانی و نقش این علوم در حل بسیاری از چالش‌های کشور می‌توان گفت علوم‌انسانی یکی از مباحث مهم و چالش‌برانگیز در حوزه آکادمیک و پژوهشی است که در دهه‌های اخیر توجه بسیاری از اندیشمندان و دانشگاهیان را به خود جلب کرده است.

علوم انسانی به‌عنوان شاخه‌ای که به مطالعه انسان، فرهنگ، جامعه و مسائل مرتبط می‌پردازد، نیازمند رویکردها و روش‌های خاص خود برای تولید علم است اما در این میان نقش و جایگاه دانشجویان این حوزه به عنوان بدنه اصلی دانشگاه در تولید علم کجاست؟

سمیه چیتی، پژوهشگر و کارشناس ارشد روابط بین الملل که در پایان‌نامه خود به ارایه اولین نظریۀ اسلامی روابط بین‌الملل و نظریۀ بومی اسلامی امت واحده پرداخته است بخشی از این چالش‌ها را در گفت وگو با تسنیم بیان کرد.

وی در ابتدای این گفت وگو با اشاره به مشکلات دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد که به دنبال پیگیری موضوعاتی با مفهوم اسلامی و کاربردی‌سازی آن در جامعه به خصوص در رشته‌های علوم‌انسانی در پایان‌نامه خود برای کمک به رشد و تولید علم در کشور هستند، اظهار داشت: پایان نامه من در دوره کارشناسی ارشد با موضوع "امت واحده" برگرفته از منابع اسلامی و قرآن بر پایه نظریه ولی‌فقیه در نظام جهانی است. موضوعی که بر اساس علاقه و احساس نیاز در جامعه به آن پرداختم.

** بی‌رغبتی دانشگاهها به پایان‌نامه‌هایی با عناوین اسلامی

چیتی با اشاره به اینکه هیچ حمایتی از این پایان‌نامه صورت نگرفت، افزود: ابتدا فکر می‌کردم فقط موضوع پایان‌نامه من از سوی نهاد علمی کشور (وزارت علوم و ...) مورد کم لطفی قرار گرفته است اما وقتی بررسی کردم متوجه شدم پایان‌نامه‌های دانشجویانی که در حوزه‌های دیگر و عمدتاً با عناوین اسلامی مانند اقتصاد اسلامی، روانشناسی اسلامی و... دنبال اراِیه دیدگاههای اسلامی و بررسی آن در قالب یک طرح پژوهشی و علمی هستند نیز مورد توجه و حمایت قرار نمی‌گیرد به همین دلیل بعضاً دانشجویان مجبور به تغییر موضوع پایان‌نامه و یا گاها رشته تحصیلی خود می‌شوند.

این پژوهشگر با طرح این پرسش که چرا در اکثر مواقع فارغ التحصیلان رشته‌های علوم‌انسانی به خصوص رشته‌‌هایی مانند علوم سیاسی و علوم‌اجتماعی در قامت اپوزسیون و یا منتقد جدی ظاهر می‌شوند، گفت: سوال جدی که در این زمینه مطرح می‌شود این است که آیا دانشگاه نسبت خود را با حاکمیت تعریف کرده است یا نه؟ نیازمند بررسی جدی این مسئله هستیم و باید زوایای مختلف این نسبت تعیین شود.

وی افزود: با توجه به ساختار نظام جمهوری اسلامی ایران که بر پایه فقه و حقوق است، بهترین راه ارتباط و تعیین نسبت دانشگاه با حاکمیت رشته حقوق است، مبانی حقوقی رشته‌های مختلف علمی، نیازمند تعریف و فعالسازی است که از این طریق رشته‌های علمی هم با حاکمیت تعیین نسبت می‌کنند هم یک راه ارتباطی بین رشته‌ها برای تبادل مفاهیم برقرار می‌شود و علوم مختلف دانشگاهی و دانشگاه دارای یک عامل وحدت بخش و یکپارچه می شود.

وی خاطرنشان کرد: رشته حقوق به عنوان اصلی‌ترین بخش  باید پیوند بین دانشگاه و حاکمیت را تعریف کند تا هر رشته‌ای مبانی حقوقی خود را در این بین دنبال کند.دانشگاه فکر می‌کند باید فضای خود را جدای حاکمیت داشته باشد در حالیکه حل مسئله علم باید در نسبت با حاکمیت رخ دهد نه در فضایی دیگر. مگر علم می‌تواند بدون جهت و به دنبال حل مشکلات کشور نباشد.

**هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی از پایان نامه‌های ارشد حمایت نمی‌کند

چیتی با اشاره به اینکه تلاش‌هایش برای پیگیری موضوع پایان‌نامه‌اش به عنوان نظریه به نتیجه نرسید، یادآور شد: هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه پردازی در این زمینه فعال است اما از نظریه‌ها و پایان‌نامه‌های مقطع ارشد حمایت نمی‌کند در حالیکه می‌توان این امتیاز را برای دانشجویان ارشد نیز متصور شد تا وقتی نظریه‌ای ثبت می‌شود بر اساس ثبت نظریه از شرایط نخبگی برخوردار شوند.

وی افزود: وقتی دانشجویی که مقطع ارشد را گذرانده، می‌خواهد در تولید علم سهیم باشد و یا در قالب نظریه حرف خود را ارایه دهد دانشگاه از او می‌خواهد پس از حضور در دوره دکتری نظریه دهد در حالیکه بسیاری از دانشجویان در همین مقطع (ارشد) هم حرف و ایده دارند و می‌توانند آن را به علم تبدیل کند. بسیاری از ایده‌ها می‌تواند به حل مسئله کشور کمک کند اما دانشجو برای ارائه یک نظریه و راهکار باید از هفت خان رستم عبور کند.

به گفته وی دانشجو در نظام آموزش عالی جدی گرفته نمی‌شود. قوانین تولید علم بیشتر مخصوص مقطع دکتری و بالاتر است. وقتی قوانین دچار مسئله است و دانشجو امکان ارائه مفهوم خود را ندارد چطور می‌خواهد مورد ارزیابی قرار گیرد لذا در قست ارزیابی دچار مسئله هستیم چون از پایه برای این مسئله امکان مناسبی را فراهم نکردیم.

**قوانین تولید علم مخصوص مقطع دکتری و بالاتر است

 وی با بیان اینکه حل مسئله علم در نسبت با حاکمیت تعریف می‌شود، افزود: این همه دانشجوی دکتری تربیت می‌کنیم تا نظریه دهند و مسئله‌ای را حل کنند چرا این امکان برای یک دانشجوی ارشد نباید مهیا باشد. به این دلیل است که می‌گوییم آموزش عالی  تنها به دنبال توجه به اساتید و دانشجویان مقطع دکتری است. نگاه در این مقوله مسئله‌محور نیست در حالیکه به علوم‌انسانی توجه نمی‌شود، به دنبال مسئله‌محوری از سوی علوم انسانی هستیم  ولی قوانین را به این سمت نمی‌بریم.

چیتی تاکید کرد: به کسی که در مقطع ارشد دنبال دادن نظریه است می‌گوییم دکتری بخوان و ادعای خود را در قالب نظریه ثابت کن واقعا چرا باید همه دکتری بگیرند و بعد به دنبال  تولید علم و ارائه نظریه روند.قوانین هیئت حمایت از نظریه‌پردازی برای دکتری است نه ارشد. البته نمی‌شود با این هیئت ارتباط گرفت باید از طریق معاونت پژوهشی دانشگاه و به درخواست استاد راهنمای دانشجوی دکتر درخواست برگزاری کرسی داد. برای دانشجویان ارشد این شرایط فراهم نیست زیرا دانشجو در قوانین پژوهشی دیده نمی‌شود و اعتباری برای فکر و تولید آن وجود ندارد.

وی افزود: حالا که آقای مخبر مسئولیتی را در زمینه جذب نخبگان بر عهده گرفته است. خوب است اعلام کنند فرایند و روند نخبگی در مجموعه ایشان چگونه است و چطور این موضوع تشخیص داده می شود.