به گزارش روزپلاس، ترکیه این روزها علاوه بر بحران فراگیر اقتصادی، با مشکل بزرگی به نام خشکسالی و گرمای بی سابقه ناشی از تغییرات اقلیمی روبرو شده است.
علاوه بر مشکلات مرتبط با طبیعت و تغییرات اقلیمی، ناکارآمدی سیاست‌های اقتصادی و کشاورزی، بسیاری از کارشناسان این کشور را نگران کرده است. چرا که بر اساس آمار رسمی و موثق، در دوران 22 ساله اقتدار حزب عدالت و توسعه در ترکیه، 2.5 میلیون هکتار زمین از اختیار بخش کشاورزی بیرون آمده که معادل 6 درصد از کل اراضی تحت کشت است.
این در حالی است که جمعیت 67 میلیون نفری سال 2002 میلادی ترکیه، حالا به عدد 90 میلیون نزدیک شده و در این دو دهه، دولت ناچار شده برای تامین مایحتاج مورد نیاز، سال به سال غلات و مواد غذایی بیشتری وارد کند.
به باور کارشناسان و منتقدان، دولت فاقد یک استراتژی کشاورزی بلندمدت و منسجم است و از دست رفتن اراضی، زنگ خطر را برای تهدید امنیت غذایی این کشور به صدا درآورده است.
این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که ترکیه هنوز یک تولیدکننده عمده کشاورزی است، اما حاکمیت غذایی آن در معرض خطر است. در نتیجه کاهش سطح زیرکشت زمین‌های کشاورزی، معضل بزرگی است که از یک سو معیشت روستایی و از دیگر سو، امنیت غذایی ملی را تهدید می‌کند. در نتیجه بدون اصلاحات فوری، ترکیه ممکن است با وابستگی به واردات، نوسانات قیمت و ناآرامی‌های اجتماعی در جوامع کشاورزی مواجه شود.
صدای نمایندگان پارلمان هم درآمد
دو روز پیش، خبرنگاران در پارلمان ترکیه و در یک کنفرانس مطبوعاتی، شاهد سخنرانی پرشور نماینده‌ای بودند که به شکلی زیرکانه، برای فهم خطر از دست رفتن اراضی کشاورزی، این موضوع را به جزیره قبرس ربط داد.
عمر فتحی گورر نماینده مردم نیغده و عضو کمیسیون کشاورزی، جنگلداری و امور روستایی پارلمان ترکیه اعلام کرد: «می دانید که ما جمهوری ترک قبرس شمالی را به عنوان فرزند مام میهن ترکیه می‌دانیم. برای این که به درستی بفهمید که چه میزان از اراضی کشاورزی ما از بین رفته، به طور دقیق به شما می‌گویم: از زمانی که حزب اردوغان در این کشور به قدرت رسیده تا امروز، دو و نیم برابر مساحت جمهوری ترک قبرس، از زمین‌های کشاورزی کشور ما کم شده است. این یک نگرانی بزرگ برای کشور ماست. 2.5 میلیون هکتار زمین کشاورزی یعنی زمینی که 5 برابر کل استان استانبول است».
گورر در ادامه افزود: به این آمار و ارقام توجه کنید:
1.برای یک کشور 67 میلیون نفری 26 میلیون و 500 هزار هکتار زمین کشاورزی داشتیم. اما حالا برای یک جمعیت 90 میلیون نفری، 24 میلیون هکتار زمین کشاورزی داریم.
2.کاهش 6.2 درصدی اراضی به معنی بیکاری صدها هزار نفر و افزایش چند میلیارد دلاری هزینه واردات غذایی ترکیه است.
دلایل اصلی کاهش اراضی کشاورزی در ترکیه
به جرات می‌توان ترکیه را به عنوان کشوری نامید که کشاورزان آن، گرانترین گازوئیل جهان را در باک تراکتورها و ماشین آلات کشاورزی خود می‌ریزند. قیمت هر 1 لیتر گازوئیل در این کشور، معادل 1 دلار و 8 سنت آمریکا است و علاوه بر هزینه سوخت و حمل و نقل، قبوض برق کشاورزان در ترکیه نیز مبالغ بالایی دارد و با احتساب تورم مکرر در بخش‌های سوخت، حمل و نقل و برق، هزینه تولید در بخش کشاورزی ترکیه مداوماً بالا می‌رود.
از این گذشته، فشار شهرنشینی و ساخت و ساز، یک معضل بسیار جدی است. این معضل ارتباط عمیقی با سیاست‌های حزب حاکم دارد که در جریان چند بار شکست اقتصادی، منابع کشور را به سوی انبوه‌سازی و تغییر کاربری اراضی سوق داده و گسترش سریع شهرها و پروژه‌های زیرساختی - به ویژه بزرگراه‌ها، فرودگاه‌ها و مسکن، بخش قابل توجهی از اراضی قلمرو کشاورزی را از چنگ دهقانان و دامداران درآورده است.
به باور علی باباجان رهبر حزب جهش و دموکراسی، مدل توسعه تهاجمی دولت اغلب بها دادن به سیاست انبوه‌سازی و پناه بردن به بتن را بر تولید، صنعت و محصولات کشاورزی ترجیح می‌دهد.
گذشته از خطاهای آشکار و پنهان حکمرانی، باید به عامل مهم تغییرات اقلیمی و کمبود آب در ترکیه نیز اشاره کرد. خشکسالی‌ها و بارندگی‌های نامنظم، کشاورزی را به‌ویژه در مناطق مرکزی آناتولی و جنوب شرقی، در معرض تهدید قرار داده است.
یکی دیگر از مهمترین چالش‌های کشاورزان در ترکیه، موانع اقتصادی و چالش‌های بزرگ در بخش انتقال و توزیع است. به طوری که در بسیاری از کلانشهرهای ترکیه، میلیون‌ها خانوار، از پس خرید میوه و سبزیجات برنمی آیند، اما در استان‌های محل تولید، کشاورزانی داریم که یا به خاطر افزایش هزینه‌های نهاده‌ها (سوخت، کود، بذر) و قیمت‌های پایین بازار ورشکست شده‌اند و یا با این وضعیت مواجه هستند که هزینه برداشت، عملاً از قیمت نهایی آن بالاتر است و اساساً برداشت محصول مقرون به صرفه نیست!
در نتیجه بسیاری از آنها کشاورزی را به‌طور کامل رها می‌کنند، زمین‌های خود را می‌فروشند یا به بخش‌های کم‌زحمت‌تر روی می‌آورند. به همین خاطر، کاهش جمعیت روستایی به معنای کاهش نیروی کار برای فعالیت بر روی زمین است.
پروفسور بولنت گولتکین، اقتصاددان کشاورزی ترکیه می‌گوید: «ما نه تنها زمین، بلکه فرهنگ کشاورزی را نیز از دست می‌دهیم. اگر این روند ادامه یابد، ترکیه به زودی به طور کامل، به واردات مواد غذایی وابسته خواهد شد.»
همچنین در گزارش سالانه اتاق مهندسان کشاورزی ترکیه، ضمن انتقاد از سیاست‌های مدیریت اقتصادی دولت اردوغان، به این اشاره شده که «دولت هنوز هم کشاورزی را به عنوان یک مسئله ثانویه و کم اهمیت تلقی می‌کند. این در حالی است که بدون کشت و زمین، امنیت غذایی وجود ندارد».
این مشکلات در شرایطی روی داده که عملاً روند الحاق ترکیه به اتحادیه اروپا متوقف شده و کشاورزان این کشور نمی‌توانند از حمایت‌های مراکز علمی و مالی اروپایی برخوردار شوند و آماندا پاول از کارشناسان مرکز سیاست اروپا گفته است: «رکود و افت کشاورزی ترکیه یک علامت هشدار دهنده است. اتحادیه اروپا باید به طور جدی برای تاب‌آوری اقلیمی و توسعه روستایی ترکیه مشارکت کند».
کاهش سطح اراضی زیر کشت در ترکیه در شرایطی نگرانی کارشناسان را به دنبال آورده که این کشور، سالانه نزدیک به 4 میلیارد دلار گندم و جو از روسیه، اوکراین، قزاقستان و مولداوی وارد می‌کند و ترکیه عملاً به غلات روسیه و اوکراین وابسته شده و یکی از 5 وارد کننده برتر گندم در سطح جهان است.
ترکیه در سال 2024 میلادی تنها از آمریکا 281 میلیون دلار برنج وارد کرده و در عین حال، مبالغ هنگفتی برنج از کشورهای دیگر وارد کرده است. همچنین واردات در بخش‌هایی همچون لبنیات، گوشت، دانه‌های روغنی و خوراک دام به طور میانگین بین 25 تا 30 درصد از مایحتاج داخلی است.