به گزارش روزپلاس، استان کرمانشاه در سال‌های اخیر به یکی از مهم‌ترین کانون‌های تپنده صادرات کشور تبدیل شده است؛ استانی که با تکیه بر موقعیت جغرافیایی راهبردی خود و قرار گرفتن در مسیر اصلی کریدورهای ترانزیتی غرب کشور، توانسته ارتباطی پایدار میان تولیدکنندگان داخلی و بازارهای خارجی برقرار کند. مجاورت با مرزهای بین‌المللی و دسترسی مستقیم به چندین گذرگاه رسمی و بازارچه مرزی، کرمانشاه را در جایگاهی متمایز در نقشه اقتصاد ملی قرار داده است؛ جایگاهی که امروز فراتر از یک استان مرزی عمل کرده و نقشی محوری در پیوند تجاری ایران با منطقه ایفا می‌کند.
رشد صادرات این استان نه نتیجه یک اتفاق مقطعی، بلکه حاصل برنامه‌ریزی دقیق، سرمایه‌گذاری هدفمند و هم‌افزایی میان بخش‌های دولتی و خصوصی است. بهبود زیرساخت‌های گمرکی، توسعه سامانه‌های هوشمند، تسهیل فرآیندهای ترخیص و افزایش ظرفیت شرکت‌های صادرات‌محور، زمینه را برای جهش تجارت خارجی فراهم کرده است. مسئولان اقتصادی استان معتقدند که سیاست حمایت از تولیدکنندگان و صادرکنندگان، ایجاد زیرساخت‌های نوین و تقویت همکاری‌های مرزی با کشورهای منطقه، مسیر تازه‌ای را پیش روی اقتصاد کرمانشاه گشوده است؛ مسیری که اکنون ثمرات آن در آمارهای تجارت خارجی مشهود است.
مرزهای رسمی پرویزخان، خسروی و شیخ‌صله به‌عنوان شریان‌های حیاتی صادرات استان، نقشی بی‌بدیل در مبادلات تجاری با همسایگان ایفا می‌کنند و به‌ویژه در تعامل با بازار بزرگ کشور عراق جایگاهی استراتژیک دارند. فعالیت مستمر این مرزها و توسعه بازارچه‌های مرزی در کنار گسترش صنایع تبدیلی و افزایش واحدهای بسته‌بندی، باعث ارتقای استاندارد محصولات و تسهیل ورود آنها به بازارهای بین‌المللی شده است. همین امر موجب شده کرمانشاه نه فقط نقش واسطه صادرات را ایفا کند، بلکه با محوریت تولید و فرآوری کالا، به مرکز ارزش‌آفرینی تبدیل شود.
از سوی دیگر، راه‌اندازی شهرک‌های صنعتی مجهز، تقویت شرکت‌های دانش‌بنیان، استفاده از ظرفیت دانشگاه‌ها و مراکز فناوری و تمرکز بر تولید محصولات با ارزش افزوده بالا، به تحولی چشمگیر در چرخه تولید و صادرات کمک کرده است. همکاری نزدیک بخش خصوصی با دستگاه‌های اجرایی و ایجاد محیطی رقابتی و حمایتی، زمینه را برای شکوفایی ظرفیت‌های نهفته این استان فراهم آورده است.
شتاب کرمانشاه در مسیر توسعه صادرات غیرنفتی
قباد شعبانی، سرپرست معاونت هماهنگی امور اقتصادی استانداری کرمانشاه در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: در راستای تحقق اهداف سند آمایش سرزمین، ارتقا جایگاه استان کرمانشاه در تجارت منطقه‌ای و بین‌المللی، و بهره‌برداری حداکثری از ظرفیت‌های مرزی، مجموعه‌ای از اقدامات اجرایی و سیاست‌های حمایتی در حوزه صادرات غیرنفتی در دستور کار قرار گرفته است.
وی افزود: استانداری کرمانشاه با هدف افزایش سهم استان از صادرات غیرنفتی کشور، تمرکز خود را بر توسعه زنجیره ارزش محصولات کشاورزی، پتروشیمی، مصالح ساختمانی، صنایع تبدیلی و خدمات فنی و مهندسی قرار داده است. حمایت از واحدهای تولیدی صادرات‌محور، تسهیل صدور مجوزهای تجاری، ایجاد زیرساخت‌های نرم‌افزاری برای پایش صادرات، و تقویت برندینگ منطقه‌ای از جمله اقدامات کلیدی در این حوزه است.
سرپرست معاونت هماهنگی امور اقتصادی استانداری کرمانشاه تصریح کرد: با توجه به موقعیت راهبردی استان در مرز با عراق، اقدامات متعددی برای تسریع ترخیص کالا و کاهش بروکراسی گمرکی در حال اجراست. این اقدامات شامل ارتقا سامانه‌های هوشمند گمرکی، افزایش نیروی انسانی متخصص در پایانه‌های مرزی، راه‌اندازی خطوط سبز برای کالاهای اولویت‌دار، و ایجاد هماهنگی بین دستگاه‌های اجرایی و گمرکات مرزی است. همچنین، اتصال سامانه‌های استانی به سامانه جامع تجارت کشور و توسعه خدمات الکترونیک گمرکی در دستور کار قرار دارد.
شعبانی گفت: زیرساخت‌های حمل‌ونقل و پایانه‌های مرزی استان کرمانشاه در حال ارتقا هستند. طرح‌هایی برای بهسازی جاده‌های دسترسی به مرزها، توسعه پایانه‌های خسروی، پرویزخان و سومار، تجهیز بازارچه‌های مرزی به امکانات لجستیکی، و ایجاد مراکز نگهداری و پردازش کالاهای صادراتی در حال اجراست. همچنین، مطالعاتی برای اتصال ریلی استان به مرزهای غربی با هدف کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل و افزایش رقابت‌پذیری صادرات آغاز شده است.
چالش‌های صادرکنندگان
وی بیان کرد: استانداری کرمانشاه با هدف هم‌افزایی میان نهادهای مرتبط با صادرات، اقدام به تشکیل کارگروه‌های مشترک میان گمرک، سازمان صنعت، معدن و تجارت، اتاق بازرگانی و تشکل‌های بخش خصوصی نموده است. راه‌اندازی پنجره واحد صادراتی، برگزاری نشست‌های منظم با صادرکنندگان، تدوین دستورالعمل‌های هماهنگ برای تسهیل امور صادراتی، و ایجاد سازوکار پاسخ‌گویی سریع به مشکلات فعالان تجاری از جمله اقدامات اجرایی در این حوزه است.
وی خاطرنشان کرد: نوسانات ارزی، تغییرات مکرر در مقررات صادراتی، محدودیت‌های زیرساختی، و عدم دسترسی به بازارهای جدید از جمله چالش‌های اصلی صادرکنندگان استان هستند. استانداری با همکاری دستگاه‌های ملی، در حال تدوین بسته‌های حمایتی، تسهیل فرآیندهای بانکی، پیگیری اصلاحات ساختاری در حوزه تجارت خارجی، و ایجاد سامانه ثبت و پیگیری مشکلات صادرکنندگان است.
سرپرست معاونت هماهنگی امور اقتصادی استانداری کرمانشاه گفت: با هدف کاهش وابستگی به بازار عراق، برنامه‌هایی برای ورود به بازارهای حوزه خلیج فارس، آسیای میانه، ترکیه، افغانستان و کشورهای حوزه قفقاز در حال اجراست. این برنامه‌ها شامل اعزام هیأت‌های تجاری، برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی در خارج از کشور، رایزنی با رایزنان اقتصادی سفارتخانه‌ها، و ایجاد دفاتر تجاری در کشورهای هدف است.
وی افزود: استانداری کرمانشاه با همکاری بانک‌ها، صندوق توسعه صادرات و سازمان‌های تخصصی، اقدام به ارائه تسهیلات مالی کم‌بهره، آموزش‌های تخصصی در حوزه بازاریابی بین‌المللی، مشاوره حقوقی و گمرکی، و حمایت از حضور در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی نموده است. همچنین، ایجاد خوشه‌های صادراتی برای تجمیع توانمندی‌های واحدهای کوچک و متوسط در دستور کار قرار دارد.
شعبانی بیان کرد: در راستای افزایش پیش‌بینی‌پذیری و کاهش ریسک‌های تجاری، استانداری کرمانشاه در تعامل با نهادهای ملی از جمله بانک مرکزی، وزارت صمت و سازمان توسعه تجارت، در حال تدوین سازوکارهای پایدار در حوزه مقررات صادراتی، نرخ‌گذاری ارزی و تسهیل نقل‌وانتقالات مالی است. همچنین، طراحی سامانه هشدار تغییرات مقرراتی برای اطلاع‌رسانی سریع به صادرکنندگان در حال انجام است.
وی تصریح کرد: طرح ایجاد منطقه آزاد قصرشیرین و توسعه مناطق ویژه اقتصادی در مرزهای خسروی و پرویزخان با هدف جذب سرمایه‌گذاری، ایجاد زیرساخت‌های صادراتی، و تسهیل فرآیندهای تجاری در حال پیگیری است. این مناطق با تمرکز بر صنایع صادرات‌محور، خدمات لجستیکی، پردازش کالا و تولید صادراتی، نقش مهمی در ارتقا ظرفیت صادراتی استان خواهند داشت.
شعبانی در پایان بیان کرد: استان کرمانشاه با حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، ایجاد مراکز رشد صادراتی، و اتصال دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی به زنجیره ارزش صادراتی، درصدد افزایش سهم فناوری و نوآوری در صادرات استان است. همچنین، توسعه پلتفرم‌های دیجیتال برای بازاریابی بین‌المللی، آموزش صادرات الکترونیک، و حمایت از تولید محصولات فناورانه در دستور کار قرار دارد.
صادرات کرمانشاه؛ سهم ۴۱ درصدی از صادرات ایران به عراق
رضا نیک‌روش ناظر گمرکات استان و مدیرکل گمرک کرمانشاه در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: در میان دوازده گمرک مرزی کشور با عراق، گمرک خسروی رتبه دوم، پرویزخان رتبه سوم، سومار رتبه پنجم، شیخ‌صله رتبه نهم و شوشمی رتبه دوازدهم را به خود اختصاص داده‌اند.
در خصوص ترکیب کالاها نیز وی عنوان کرد: میلگرد و آهن‌آلات، کاشی و سرامیک، میوه و تره‌بار، سنگ‌های ساختمانی، لبنیات و انواع محصولات پلاستیکی و ظروف یکبار مصرف، عمده صادرات استان در نیمه نخست سال جاری بوده است.
تک‌مقصدی بودن صادرات و روند تغییرات مرزی
مدیرکل گمرک کرمانشاه گفت: بیش از ۹۹ درصد صادرات استان به کشور عراق انجام می‌شود و اگرچه تعامل تجاری ایران و عراق مناسب است، اما با افزایش رایزنی‌های بخش دولتی و خصوصی می‌توان سطح همکاری‌ها را به حد مطلوب‌تری رساند.
وی با اشاره به روند تغییرات صادرات در ۶ ماهه نخست سال اظهار کرد: صادرات از گمرک خسروی رشد ۲۸ درصدی در وزن و ۱۷ درصدی در ارزش داشته، پرویزخان با کاهش ۲۶ درصدی وزن و چهار درصدی ارزش روبه‌رو بوده، سومار کاهش هشت درصدی وزن و ۲۱ درصدی ارزش را ثبت کرده است.
همچنین صادرات از گمرک شیخ‌صله ۱۰ درصد رشد وزنی و پنج درصد افزایش ارزشی و صادرات از گمرک شوشمی ۸۶ درصد افزایش وزن و ۲۹ درصد افزایش ارزش را تجربه کرده است.
زیرساخت‌ها؛ مطالبه اصلی گمرک برای پشتیبانی از تجارت
نیک‌روش در ارزیابی زیرساخت‌های مرزی استان گفت: متأسفانه زیرساخت‌های مرزی استان در حد انتظار نیست و لازم است دستگاه‌های متولی در راستای شأن جمهوری اسلامی، اقدامات لازم را تسریع کنند.
وی به موارد ضروری اشاره کرد و افزود: طرح جامع پایانه‌ها، فیبر نوری، امکانات رفاهی برای کارکنان و رانندگان، توقفگاه کامیون‌ها، سیستم نوبت‌دهی، و جداسازی سایت‌های تجاری از مسافری جزو نیازهای اساسی مرزهای استان است.
مدیرکل گمرک کرمانشاه همچنین تصریح کرد که تمامی فرآیندهای گمرکی اکنون در سامانه جامع امور گمرکی انجام می‌شود و فعالان اقتصادی می‌توانند بدون مراجعه حضوری و تنها با دسترسی به اینترنت، امور خود را پیگیری کنند.
چشم‌انداز صادرات کرمانشاه؛ ثبات با امکان رشد محدود
وی در تشریح چالش‌ها گفت: گمرک وظیفه اجرای قوانین را دارد و در تعیین سیاست‌های ارزی و تعرفه‌ای نقش ندارد. اما بخش خصوصی در سال‌های اخیر با محدودیت‌های ارزی و بخشنامه‌های متعدد روبه‌رو بوده است.
نیک‌روش با اشاره به آینده صادرات استان عنوان کرد: با توجه به شرایط سیاسی و منطقه‌ای، صادرات استان به عراق در وضعیت فعلی ثبات دارد و می‌توان رشد محدود برای آن پیش‌بینی کرد.
وی تأکید کرد: برای تقویت صادرات باید دولت و بخش خصوصی کنار هم قرار گرفته و براساس شرایط سیاسی و محیطی، برنامه‌های مکمل و هماهنگ اجرایی شود.
آمار هفت‌ماهه صادرات کرمانشاه
ناظر گمرکات استان اعلام کرد: صادرات هفت‌ماهه کالا از گمرکات استان رشد دو درصدی در ارزش و رشد یک درصدی در وزن داشته است.
در این مدت یک میلیارد و ۷۸۸ میلیون و ۶۹۹ هزار دلار کالا به وزن چهار میلیون و ۱۷۰ هزار تن از گمرکات استان صادر شده است.
بیشترین سهم صادرات هفت‌ماهه متعلق به گمرک خسروی با ۵۶۷ میلیون و ۳۶۴ هزار دلار به وزن یک میلیون و ۲۵۴ هزار تن بوده و پس از آن پرویزخان با ۴۹۵ میلیون و ۷۱۱ هزار دلار کالا به وزن یک میلیون و ۱۶۳ هزار تن قرار دارد.
گمرک سومار نیز با سهم ۴۰۷ میلیون و ۴۴۸ هزار دلار کالای صادراتی به وزن ۹۹۷ هزار و ۴۷۶ تن جایگاه سوم را دارد.
به گفته وی، شیخ‌صله با ۲۷۰ میلیون و ۱۹ هزار دلار به وزن ۳۸۷ هزار تن و شوشمی با ۲۴ میلیون و ۴۵۷ هزار دلار به وزن ۳۲۶ هزار تن دیگر گمرکات فعال استان هستند.
نیک‌روش در پایان تأکید کرد: ظرفیت‌های مرزی و زیرساخت‌های تجاری کرمانشاه نقش مؤثری در رونق صادرات کشور دارد و تلاش‌ها برای تسهیل تجارت و تقویت جایگاه استان در بازارهای منطقه‌ای ادامه دارد.
با وجود مسیر پرشتاب کرمانشاه در فتح قله‌های تجارت منطقه‌ای و سهم چشمگیر این استان در صادرات کشور، آنچه امروز بیش از هر زمان دیگری اهمیت دارد، تبدیل وعده‌ها و برنامه‌های روی کاغذ به اقداماتی ملموس در میدان عمل است. مرزهای استان باید نه‌تنها گذرگاه صادرات، که ویترین اقتدار اقتصادی کشور باشند؛ اما همچنان ضعف زیرساخت‌ها، بروکراسی فرساینده، تک‌مقصدی بودن صادرات و نوسانات سیاستی سد راه این حرکت شده است. اکنون زمان آن رسیده که با سرعت‌بخشی به پروژه‌های نیمه‌تمام مرزی، تکمیل پایانه‌ها، ارتقای خدمات گمرکی، ایجاد تنوع در بازارهای هدف و فراهم‌سازی شرایط واقعی رقابت برای صادرکنندگان، جایگاه کرمانشاه را از «دروازه تجارت» به «قطب بلامنازع صادرات غیرنفتی کشور» ارتقا دهیم؛ مطالبه‌ای جدی از دولت و دستگاه‌های مسئول، تا این ظرفیت طلایی بیش از این در تنگنای ساختارها و تأخیرها زمین‌گیر نشود.