صفحه نخست » اجتماعی

بررسی روابط عربستان با ایران از گذشته تاکنون

آل سعود براساس این تضادها همواره سیاست واگرایی با ایران را در پیش گرفت و این مساله در دوران رژیم پهلوی نیز کم و بیش وجود داشته و در پس از پیروزی انقلاب اسلامی با دخالت کشورهای خارجی بویژه امریکا بروز و ظهور شدیدتری پیدا کرده است

کد خبر: ۵۹۳۹۶

تاریخ انتشار:۲۳ آبان ۱۳۹۶ - ۱۲:۳۶ - 14 November 2017

سعودی ها در این مسیر در سایه هراس از نفوذ و قدرت رقیب منطقه ای خود، در مقاطع مختلف سیاست های افراط و تفریط را در پیش گرفته اند.

روابط و مناسبات دو رقیب مهم منطقه هیچ‌گاه ثبات نداشته و سایه سنگین جنگ لفظی و به عبارت دیگر نوعی جنگ سرد در بیشتر اوقات در روابط دوکشور در مقاطع مختلف دیده می شود. در این میان ایران همواره کاهش تنش و برقراری روابط را برای منافع منطقه ای و بین المللی تهران و ریاض سودمند می دانست و سیاست همگرایی را دنبال می کرد ، اما آل سعود با نگرانی و عمده کردن برخی اختلاف ها و مهم تر از همه رقابت بر سر دایره نفوذ در منطقه سیاست واگرایی را دنبال کرده است.

در روابط بین دول و ملل کشورها همواره برای تامین منافع کشور خود درگیر روابط رقابت آمیز با دیگران هستند و هر دولتی بعنوان نماینده ملت و سرزمین خود تلاش دارد ، نقشی دست بالا را داشته باشد از این رو روابط بین ملل یک امر پیچیده و ماهیت شبکه ای دارد و همگرایی و واگرایی کشورها براساس منافع و منابع قدرت شکل می گیرد.

براین اساس روابط بین دول و ملل در یک طرح و پلان کلی و اصلی در سه سطح 'ماهیت ' ، 'رفتار' و 'مواضع' قابل بررسی است و در این نوشته سعی می شود روابط عربستان با ایران در این سه سطح مورد بررسی قرار گیرد.

الف : ماهیت

ماهیت رابطه عربستان با ایران به عنوان یک کشور نفت خیز و رقیب کشورمان پس از پیروزی انقلاب اسلامی همواره براساس تضاد منافع بوده که پایه های تضاد منافع مبتنی بر سه سطح قومی - مذهبی و سیاسی و اقتصادی شکل گرفته است.

عربستان بعنوان متحد اصلی امریکا در منطقه سیاست های واگرایی و خصمانه خود با ایران را براساس حمایت کاخ سفید تنظیم کرده است و سیاست های واگرایی و افراطی اکنون با توجه به سیاست های ضد ایرانی دونالد ترامپ رییس جمهوری امریکا تشدید شده است.

نگرانی ریاض از گسترش انقلاب اسلامی همواره دستاویز و موضوع اصلی سیاست های واگرایی آل سعود بوده است.

عربستان همواره بر پایه ناسیونالیسم قومی و فرقه ای تلاش و سیعی را برای تشکیل ائتلاف های منطقه ای با شیخوخیت و سیطره کامل خود پیگیری کرده است.

**رفتار

رفتار های دولت ها نسبت به یکدیگر علاوه بر مساله تضادهای ماهوی ، هماهنگی یا ناهماهنگی در رفتار و رضایتمندی یا عدم رضایت مندی دوکشور از یکدیگر می تواند در زمینه رویدادها و موضوعات خاص باشد. ایران و عربستان طی سال های متمادی با بحران در روابط و قطع روابط سیاسی و دیپلماتیک پیش رفته اند.

در پیش از انقلاب در دوران رژیم پهلوی در سال 1320 ه.ش دولت ایران رفتن به حج را برای ایرانیان ممنوع اعلام کرد. در سال 1322ه‍.ش قتل یکی از حجاج ایرانی توسط شرطه ها منجر به قطع روابط سیاسی ریاض و تهران شد. این رفتار در سال های پس از انقلاب نیز شدت یافت .

حمایت عربستان از صدام حسین در هشت سال جنگ تحمیلی ، حمله نیروهای پلیس عربستان به حجاج ایرانی در تظاهرات برائت از مشرکین در سال 1366 که 400 کشته و 300 مجروح برجای گذاشت و در پی آن آل سعود سفارتش را در ایران تعطیل کرد و روابط دیپلماتیک دو کشور قطع شد، تعرض جنسی ماموران بازرسی فرودگاه جده به دو نوجوان ایرانی در سال 1394 ، سقوط جرثقیل در مکه و حادثه منا در همین سال که موجب کشته ، مفقود و زخمی شدن شمار زیادی حجاج ایرانی شد، اعدام شیخ نمر باقر النمر روحانی شیعه درعربستان و اقدام خودسرانه برخی افراد در حمله به سفارت و کنسولگری های ریاض در تهران و مشهد، مهم ترین رفتار های تنش زا بین دوکشور بوده و بحران های روابط ایران و عربستان را رقم زده است.

همه این اقدامات را می توان پیامد و برایند ماهیت روابط و سیاست های واگرایی عربستان دانست اما در عین حال کاهش تنش و بحران بین دوکشور را در سطح رفتار دولت ها نیز قابل بررسی است.

در مقاطعی روابط دو کشور روبه بهبود گذاشت و عربستان نیز سیاست ترک مخاصمه با رقیب قدرتمند را درپیش گرفت. در زمان ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی با اولویت قرار گرفتن رفع تنش با کشورهای همسایه و مسلمان در سال 1368 روابط روبه بهبود گذاشت و این روند در دوران دولت اصلاحات تدوام یافت بطوری از آن به عنوان دوران طلایی روابط دو کشور نام می برند.

اما دیری نپایید و با روی کار آمدن دولت نهم ، تنش ها آغاز شد و در دولت دهم بار دیگر به اوج رسید در سال 1392 با روی کار آمدن دولت روحانی پیش بینی می شد که روابط دو کشور باردیگر روبه بهبود بگذارد اما با مرگ ملک عبدالله در سال 2015 و روی کار آمدن سلمان بن عبدالعزیز آل سعود (متولد 31 دسامبر 1935) فصل جدیدی از مخاصمات و جنگ لفظی بین دو کشور آغاز شد که همگان براین باورند محمد بن سلمان بن عبد العزیز آل سعود (متولد 31 اوت 1985) ولیعهد جوان به دلیل پیری و بیماری پدر ، سکان قدرت را در دست دارد و سیاست افراطی ضد ایران را که شاید در هیچ دوره ای تا این حد نبوده در پیش گرفته است.

درواقع تغییر سیاست و رفتار عربستان ناشی از روی کار آمدن دولت جدید در ریاض بوده و سکانداری ولیعهد جوان و احساس حاشیه امن و اعتماد به دونالد ترامپ با سیاست های افراطی علیه ایران موجب شده تا ریاض باردیگر سیاست واگرایی و تخاصم را در پیش گیرد .

** مواضع

موقعیت جغرافیایی و ژئو پلتیکی خلیج فارس ، این منطقه را به محل منازعات نیروهای دارای منافع متضاد تبدیل کرده است از یک سو ایران تلاش دارد منازعات واختلافات منطقه ای را با همکاری متقابل منطقه و جهان اسلام و با تاکید بر عدم مداخلات کشورها وقدرت های بزرگ حل کند و از سوی دیگر ریاض در صدد ایجاد امنیت از طریق نیروهای فرامنطقه ای است و این امر منجر به اختلاف در مواضع در بسیاری مسائل و کشورهای منطقه بین دو کشور شده است.

یمن ، عراق ، سوریه ، لبنان از جمله محل تلاقی مواضع دو کشور است و عربستان تمام تلاش خود را بکار بسته است تا دایره نفوذ ایران را در این کشورها کاهش دهد. راه اندختن جنگ علیه حوثی های یمن و تشکیل ائتلاف عربی ، حمایت از گروهای افراطی ضد شیعی در عراق ، سوریه و تلاش برای تضعیف حزب الله بعنوان یکی از متحدان اصلی تهران را می توان در تفاوت و اختلافات مواضع عربستان با ایران بررسی کرد.

راه اندازی جنگ در یمن فقیر ترین کشور مسلمان تحت عنوان و بهانه حمایت ایران از حوثی ها اکنون به یکی از کانون های بحران روابط عربستان و ایران تبدیل شده است بطوری که در تازه ترین مورد شلیک موشک به فرودگاهی در حومه ریاض دستاویزی برای رجز خوانی های ریاض شده بگونه ای که وزیر خارجه ال سعود در ادعایی غیر منتظره این مساله را دخالت مستقیم ایران ذکر کرده و اعلام داشته که ریاض حق پاسخگویی را برای خود محفوظ می داند. در حالی که ایران به صراحت هرگونه دخالت در آن را رد کرده است .

لبنان نیز در مواضع دولت ریاض بویژه ولیعهد جوان و کم تجربه یکی از موضوعات مورد اختلاف با ایران است و در همین راستا عربستان با یک سناریوی غیر منتظره سعد حریری نخست وزیر لبنان را به اعتقاد تمامی تحلیلگران به استعفا واداشته است و نخست وزیر لبنان در ریاض با سخنانی تند علیه ایران و حزب الله کنارگیری از پست نخست وزیری را اعلام کرد.

**نتیجه گیری

فراز و نشیب روبط ایران و عربستان دستکم طی چهار دهه اخیر براساس سه سطح ماهیت ، رفتار و مواضع نشانگر این است که این روابط همواره شرایطی ناپایدار داشته است و ریاض بیشتر اوقات برای کاهش قدرت و نفوذ ایران در منطقه اقدام کرده است.

عربستان اگر نتواند در ماهیت روابط تغییراتی ایجاد کند و شاید برای این سطح از روابط با موانع بنیادی مواجه باشد اما می تواندبا خویشتنداری و درک شرایط حساس منطقه و برای کاهش بحران هایی که منجر به کشتار و فجایع خونین شده است ، رفتار و مواضع خود را تغییر داده و برای حفظ منافع خود به سیاست همگرایی منطقه ای با حضور رقیب قدرتمند ودیگر کشورها روی آورد .

سایر اخبار

ببینید/یکی از امکانات جدید گوگل ارث که با آن درون خانه ها را می شود دید

جزئیات نامه ظریف به دبیر کل سازمان ملل

شرط عجیب فرزندان برای بخشیدن قاتل بی رحم مادر

متهم اصلی مشکلات معده مشخص شد

عکس/علی دایی برای کمک به زلزله زدگان غرب کشور پیشقدم شد

آیا زلزله استان های غربی کشور قابل پیش بینی بود؟

ببینید/بغض جواد خياباني براي زلزله زدگان كرمانشاهي بر روي آنتن زنده

آقایان بخوانند/ علائم خطری که باید جدی بگیرید

تولد اولین نوزاد در میانه زلزله کرمانشاه +تصاویر

واكنش عاطفي بازيگر زن فيلم "بازي تاج و تخت" درباره زلزله ايران

برچسب ها: ایران و عربستان ، یادداشت ، تحلیل ، کارشناس مسائل بین الملل