به گزارش روزپلاس؛ اطلاعات ما درباره اوضاع اقتصادی دوران رضاشاه چندان کامل نیست؛ آمارهای رسمی از سال ۱۳۱۵ ش به بعد در دسترس هستند. به همین دلیل تکیه ما برای مطالعه روی این مسئله تاریخی، بر اطلاعاتی است که جستهوگریخته در اسناد، گزارش سفارتخانهها و البته مستندات موجود در بانک ملی وجود دارد.
طی این دوره، درآمد ایران عموماً از طریق سهم کشور در قرارداد نفتی دارسی و سپس قرارداد ۱۹۳۳ به دست میآمد؛ البته در این بین، درآمدهای مالیاتی و همچنین، درآمد ناشی از صادرات، گمرک و... نیز وجود داشت که در مقابل پول حاصل از سهم نفتی، چیز قابلداری به حساب نمیآمد.
محمدعلی همایون کاتوزیان، در کتاب «اقتصاد سیاسی ایران»، بر طبق اسناد در دسترس، بودجه ۱۰ وزارتخانه فعال کشور را در سال ۱۳۱۰ ش، معادل ۳۷۴ میلیون ریال (برابر با ۳۷ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان) اعلام کردهاست (وزارت جنگ با بیش از ۱۷ میلیون تومان، بیشترین بودجه و وزارت طرق و شوارع و وزارت فلاحت، هرکدام با ۱۰۰ هزار تومان، کمترین بودجه اختصاصیافته سالانه را داشتند).
این بودجه در حالی به وزارتخانهها اختصاص مییافت که نرخ برابری ریال ایران در مقابل دلار آمریکا، طبق نامهای که تیمورتاش، وزیردربار مقتدر رضاشاه در سال ۱۳۱۰ ش برای نخبگان اقتصادی ایران فرستاد و متن آن در کتاب «اسنادی از ارز و انحصار تجارت خارجی در دوره رضاشاه ۱۳۱۱- ۱۳۰۵» درج شدهاست، معادل ۱۸/۳۳ قِران، برابر ۳۱۸/۳ تومان بود. در همین حال، حقوق روزانه یک کارگر ساده، به عنوان مثال کارگری که در اداره «طُرُق و شوارع» کار میکرد، سه قران بود که اگر تمام ماه را بدون تعطیلی روز جمعه کار میکرد، دستمزد وی به حدود ۹ تومان (۹۰ قران) میرسید.
احتمالاً از خود میپرسید که قصد ما از ارائه این آمار و ارقام چیست و قرار است چه نتیجهای از آن بگیریم؟ اگر کمی حوصله کنید، در ادامه متن به موضوع اصلی بحث ما پی خواهید برد.
خبری که بهانه یک بررسی تاریخی شد
اول آبانماه بود که خبر افتتاح موزه ملی خودرو، بین کیلومتر ۱۰ و ۱۱ جاده تهران به کرج منتشر شد؛ این موزه ۱۱ هزار مترمربع مساحت و چهار سالن بازدید دارد؛ ۶۱ خودروی منحصربهفرد در آن نگهداری و با داشتن ۲۱ خودروی «رولزرویس»، به عنوان بزرگترین گنجینه و مجموعه تاریخی این خودرو در جهان شناخته میشود. اما در میان این خودروهای منحصربهفرد، یکی هست که از همه آنها منحصربهفردتر است؛ یک خودروی لیموزین «تاون کار پیرس ارو» که خاصترین نمونه لیموزین محسوب میشود، هم از نظر ساخت و هم از نظر قیمت.
این خودرو، خودروی رضاشاه است؛ همان خودرویی که در مراسم رسمی سوار میشد. لیموزین پهلوی اول، در سال ۱۹۳۰ م/۱۳۰۹ ش در آمریکا ساخته شد. رضاشاه به دنبال یک خودروی متفاوت بود و «پیرس ارو» در قبال دریافت یک مبلغ بسیار عالی، یک خودروی بسیار خاص برای او ساخت؛ خودرویی که در آن زمان، ۳۰ هزار دلار، معادل ۹۰۰ هزار ریال (۹۰ هزار تومان) آب خورد، گرانتر از هر لیموزینی که تا آن زمان ساخته شده بود. خبر تولید این خودرو آنقدر اهمیت داشت که حتی روزنامه نیویورکتایمز هم به پوشش دادن آن اقدام کرد.
یک خودروی غرق در طلا
در آوریل ۱۹۳۰/ فروردین ۱۳۰۹، خودروی لیموزین رضاشاه که آن را با رنگ سفید طراحی کردهبودند، در معرض دید عموم مردم نیویورک گذاشته شد.
نیویورکتایمز در گزارش مفصل خود از این نمایش که بخشهایی از آن بهتازگی توسط بی. بی. سی منتشر شدهاست، لیموزین رضاشاه را «مجللترین مَرْکَب اربابان تخت طاووس در طول تاریخ» لقب داد؛ یراقآلات خودرو شامل سپر، قالپاق، دستگیرهها، چراغها، سردنده و... تماماً با آبکاری طلا تزیین شدهبودند.
زیرسیگاری موجود در خودرو، به طور کامل از طلای ناب بود که روی آن چند قطعه الماس خودنمایی میکرد. بدنه خودرو کاملاً دستساز بود؛ شرکت «پیرس ارو» آن را به یک شرکت صنعتی معتبر به نام «براون و شرکا» سفارش داد؛ این شرکت تخصص خاصی در تولید چنین خودروهایی داشت.
تودوزی این خودرو که موتوری هشت سیلندری داشت، با بهترین ابریشم فرانسوی انجام شد و برای کف آن، از کفپوش پشمی و اعلای روسی استفاده کردند. خودرو در همان فروردین ۱۳۰۹، از نیویورک به مقصد ایران بارگیری شد. البته رضاشاه پس از دیدن لیموزینِ خودش، رنگِ آن را نپسندید؛ دستور داد رنگش را تغییر بدهند و سورمهای اش کنند و به این ترتیب، لیموزین پهلوی اول، همینی شد که امروز در موزه ملی خودرو میبینید.
بعد از فرار رضاشاه از ایران، محمدرضا پهلوی نیز، از این خودرو مدتی استفاده کرد و سپس آن را کنار گذاشت.
بودجه یک سال وزارت راه برای خرید یک خودرو!
درباره خودروی لیموزین رضاشاه، افزون بر مطالبی که گفتیم، دو نکته مهم و اساسی دیگر نیز، قابل بررسی است؛ اولاً در دوران سلطنت او، خودروهای تجملی جایگاه چندانی در میان ثروتمندان و متمولان کشور نداشتند و اصولاً آمار خودروهای معمولی هم در سراسر ایران و حتی پایتخت، زیاد نبود و این خرید در زمان خودش، یک خرید سنگین و بسیار ویژه به حساب میآمد.
ثانیاً مبلغی که صرف خرید لیموزین شد، مبلغ معتنابهی بود؛ کافی است بدانید که هزینه این خرید، یعنی مبلغ ۹۰ هزار تومان، تقریباً معادل بودجه سالانه وزارت طُرُق و شوارع (وزارت راه و شهرسازی امروزی) بود که باید با بودجه ۱۰۰ هزار تومانی، جادههای ایران را توسعه میداد، حقوق کارمندانش را پرداخت میکرد و البته نگهداری و تعمیر راههای کشور را هم که بخش عمده آنها شوسه بود و به تعمیرات همیشگی نیازمند، برعهده داشت. یا وزارت فلاحت که با بودجه ۱۰۰ هزار تومانی باید از عهده مخارجش برمیآمد.
از آنسو، اگر درآمد ماهانه یک کارگر را در سال ۱۳۱۰ ش، معادل ۹ تومان بدانیم، هزینهای که برای خرید لیموزین پهلوی اول درنظر گرفته شد، معادل حقوق ماهانه ۱۱ هزار و ۶۰ کارگر ساده بود؛ یعنی یک کارگر ساده، باید بیش از ۹۲۱ سال کار میکرد و البته چیزی نمیخورد و خرج نمیکرد تا بتواند یک خودرو مانند خودروی رضاشاه را در آن زمان بخرد.
مورخان، رضاشاه را به دلیل علاقه وافرش به زمین و مِلک، همواره شماتت کردهاند؛ او زمانی که با حمایت انگلیس، سردار سپه شد، آه در بساط نداشت، اما روزی که گریخت، بزرگترین مالک ایران محسوب میشد، مالکی که بهترین زمینهای زراعتی کشور را در اختیار داشت. اما بررسی ما درباره قیمت لیموزین او و معادلسازیاش با نرخ هزینههای همان دوران، نشان میدهد که پهلوی اول، نه فقط در اموال غیرمنقول، بلکه در عرصه اموال منقول نیز، اشتهای فراوانی داشتهاست.
عکس/ کفشهای مرموز بایدن
عکس/ لوگوی گوگل برای نوروز ۱۴۰۳
عکس/ رئیسی با عباس قادری خواننده قدیمی دیدار کرد
مردی که ۷۰ سال با یک ریه آهنی زندگی کرد، درگذشت
عکس/ لحظۀ ترکیدن نارنجک دستساز در دست یک جوان
تصویری جدید از سید حسن نصرالله
انتشار تصاویر فوتوشاپی کیت میدلتون/ همسر ولیعهد انگلیس عذرخواهی کرد
تصویر آخرین حضور آیتالله جنتی درمجلس خبرگان
عکس/ حسن روحانی در مجلس خبرگان
عکس/ کاشت نهال توسط رهبر انقلاب در روز درختکاری
عکس/ ملاقات امیر تتلو با مادر و خواهرش در حاشیه اولین جلسه دادگاه
عکس/ سیدحسن خمینی در حسینیۀ جماران رای خود را به صندوق انداخت
آیت الله مدرسی یزدی و طحان نظیف رای خود را به صندوق انداختند/ عکس
عکس/ محمدباقر قالیباف رأی خود را به صندوق انداخت
عکس/ آيتالله احمد جنتی رأی خود را به صندوق انداخت
ویدئو/ دو توصیه مهم حضرت آقا به مردم
عروس با کلاه ارتشی/ گزارش تصویری از ازدواج دانشجویی در دانشگاه افسری
عکس/ فرمانده مهدی برروی دیوارنگاره میدان انقلاب تهران
عکس/ دیدار غمانگیز فردوسیپور و جواد خیابانی/ عادل همکار قدیمی را فراموش نکرد
ببینید/بیانات رهبر انقلاب پس از کاشت نهال در روز درختکاری
عکس/ حضور حاج اسماعیل قاآنی در راهپیمایی ۲۲ بهمن
نمایش سامانه موشکی زمین به زمین «قیام» در حاشیه راهپیمایی ۲۲ بهمن
عکس / چهره درهم بایدن و هریس پس از حمله به پایگاه آمریکا در اردن
دیوارنگاره جدید میدان انقلاب/ عکس
عکس/ حضور شیخ زکزاکی در حرم حضرت معصومه(س)
عکسی از کارگردانی جواد عزتی در فیلم تمساح خونی
موشکهای سپاه دیشب با هشتگ کاپشن صورتی شلیک شد/ عکس
عکس/ جدیدترین دیوارنگاره میدان فلسطین با عنوان "تابوتهایتان را آماده کنید"
دیوارنگاره میدان ولیعصر(عج) برای حمایت از تیم ملّی ایران/ عکس
عکسی دیده نشده از غلامرضا تختی در کربلا
رونمایی از نامه قدیمی غلامرضا تختی/عکس
پیکر دختر کاپشن صورتی با گوشواره قلبی در حمله تروریستی دیروز/ عکس
دیوارنگاره تهدیدآمیز میدان ولیعصر رونمایی شد / عکس
تصویری از دیدار «شهید صالح العاروری» با رئیس جمهور در ۳۰ خرداد ۱۴۰۲
آخرین تصویر ثبت شده از حاج قاسم سلیمانی قبل از شهادت
سردار سلیمانی و مادرش روی دیوارنگاره میدان ولیعصر + عکس
دیدار رئیسی با خانواده سردار شهید سید رضی موسوی
خوش و بش فردوسی پور و تاج در مراسم تشییع ملیکا محمدی/ عکس
عکسی از پدر محمدرضا گلزار در شب عروسی اش!
ایلان ماسک با لباس مخصوص ژاپنیها/ عکس
۳ کیلو پیچ و مهره در شکم یک بیمار اهوازی! +عکس
عکسی خاص از دیدار رئیسی از جزیره آشوراده
با پیگیری سازمان منطقه آزاد انجام شد؛ شرکت "غدیر" پروژههای ناتمام خود در کیش را تمام میکند
فرمانده کل سپاه در مراسم عزاداری ایام فاطمیه/ عکس
تصاویر ۱۱ شهید پاسگاه راسک
تصاویر/ لباسهای مولانا بعد از مرمت در قونیه
پوتین در اتوبان همت تهران!
اولين تصوير از تتلو در خاک ایران پس از بازداشت
عکس کمتر دیده شده از رهبر معظم انقلاب در مترو تهران
زوج هالیوودی در مسجد ابوظبی/ واکنشها به حجاب رزی هانتینگتون
عکس/ بقایای دانشگاه الازهر در غزه بعد از بمباران
دیوارنگاره میدان ولیعصر(عج) برای شهادت حضرت زهرا(ع)
لیلا حاتمی در مراسم چهلم داریوش مهرجویی و همسرش/ عکس
عکس یادگاری نوجوانان باستانیکار با رهبر انقلاب
عکس/ حدیث نصب شده در دیدار امروز ورزشکاران با رهبر انقلاب
عکس/ نوشته حکاکی شده روی انگشتر رهبر انقلاب چه بود؟
عکس/ حضور مخبر در اجتماع حمایت از غزه در میدان انقلاب
عکس/ رونمایی از جدیدترین دیوارنگاره میدان جهاد
عکس/ اهدای انگشتر توسط رهبر انقلاب به شیخ زکزاکی و همسرش
سحر دولتشاهی و رامبد جوان در مراسم تشییع پیکر آتیلا پسیانی/ عکس
جدول حقوق و دستمزد ۱۴۰۳ منتشر شد
هشدار پلیس فتا درباره تورهای لحظه آخری
توییت نماینده کارگری از جلسه تعیین دستمزد با وزیر کار
اینفوگرافیک/ توصیههایی برای جلوگیری از چاقی در ماه رمضان
اینفوگرافیک/ کمک به رفع خوابآلودگی رانندهها با چند روش ساده
هشدار نوروزی پلیس فتا: WiFi رایگان ترفند مجرمان سايبری است
هشدار سیلاب؛ مردم سعی کنند تا سال تحویل سفر نروند
ورود سامانه بارشی به کشور از امروز/ فروردینِ بارانی آغاز میشود
هفت زوج آقای گلی در فوتبال ایران/ اسدی - مغانلو زوج جدید میشوند؟
اجرای طرح ترافیک پایتخت تا ۲۸ اسفند/ جزییات اجرای طرح در نوروز
چطور اینترنت هدیه دولت را فعال کنیم؟
اینفوگرافیک/ با سرگیجههای بعد از افطار چه کنیم؟
رونمایی کیم از «قدرتمندترین» تانک جهان
اینفوگرافیک/ علت و راهکار رفع بوی بد دهان در روزهداری
افزایش کرایههای اتوبوس، تاکسی و مترو در سال ۱۴۰۳/ دریافت کرایههای جدید از اول اردیبهشت
توصیههای ایمنی وزارت بهداشت در چهارشنبهسوری
اینفوگرافیک/ چهارشنبهسوری؛ چی بود، چی شد
سومی کشتی فرنگی ایران در تورنمنت بلغارستان
نظر ۷ مرجع درباره مسافرتی که روزه را باطل نمیکند
شرایط و ضوابط فعالیت رستورانها در ماه رمضان/ استقرار بازرسان در مراکز پرتردد
اینفوگرافیک/ افسردهترین کشورهای ۲۰۲۴ را بشناسید
زمان دربی ۱۰۳ تغییر نکرد/ استقلال ـ پرسپولیس؛ چهارشنبه در آزادی
رونالدو یک جنگ تمام عیار در عربستان به راه انداخت!
جزئیات تکالیف نوروزی دبستانیها؛ پیک نوروزی حذف شد
پرشکستترین سپاهان تاریخ
اینفوگرافیک/ بهترین مواد مغذی برای سلامت مغز
ویدیو/ تفریحات خاص ظریف و همسرش در کیش
اطلاعیه پلیس به مناسبت ماه مبارک رمضان
سواد رسانهای/ ۱۰ نوع اشتباه و اطلاعات نادرست
بارش برف و وزش باد در ارتفاعات کشور/ از تردد در مسیرهای مستعد وقوع بهمن خودداری کنید
۱۸ اسفند؛ واریز دومین شارژ ۲۲۰ هزار تومانی طرح فجرانه کالابرگ
سواد رسانهای/ پروپاگاندا چیست و چه اهدافی دارد؟
اولین قضاوت یک داور زن در داربی تهران
عکس/ حسن روحانی در مجلس خبرگان
برگزاری داربی چهارشنبه ۲۳ اسفند تنها با ۴۵ هزار تماشاگر
این شما و جولان صبانتیون؛ مبارک آنان که رای ندادند!
سواد رسانهای/ چگونه اخبار جعلی را تشخیص دهیم؟
۳۰ کاندیدای پیشتاز در تهران عضو کدام فهرست انتخاباتی بودند؟
روند بازار ارز تهران بعد از انتخابات ۱۱ اسفند چگونه خواهد بود؟
کلیه مدارس استان تهران روز شنبه تعطیل است
اینفوگرافیک/ نکات مهم بیانات رهبر انقلاب درباره انتخابات
با چه مدارک شناسایی میتوانیم رأی دهیم؟
پرداخت بیمه بیکاری مشروط شد
اعلام رسمی محرومیت سنگین پوگبا از فوتبال
قیمت سکه افزایشی شد
رای نهایی درباره حرکت جنجالی رونالدو اعلام شد
پخش سری جدید «پایتخت» به نوروز میرسد؟
پسر احمدرضا عابدزاده جواب بیرانوند را داد
اینفوگرافیک/ دلایل خوابرفتن دستوپاها چیست و چه باید کرد؟
انفجار عامل تروریستی حین انجام عملیات بمب گذاری در سیستان و بلوچستان/ دومین تروریست متواری گشت
شوک 700 میلیون یورویی منچستر به رئال در جذب امباپه!
بهای پایه طرح ترافیک ۷۵ هزار تومان میشود/عوارض ۳۵ درصدی برای مجوز احداث و نصب آنتنها و دکلها
حادثه تلخ سوختگی برای دختر دوچرخهسوار ایران
بارش برف و باران در نقاط مختلف کشور
زمان دقیق واریز عیدی کارمندان، کارگران و بازنشستگان ۱۴۰۳ اعلام شد
دستور ویژه اژهای به قضات: با سرعت به موضوع تخلفات انتخاباتی ورود کنید
برای باز شدن پنجره؛ نام پرسپولیس در بین «ممنوعها»/ خطری سرخها را تهدید نمیکند
۷ بازیکن نکونام در آستانه از دست دادن بازی با استقلال و دربی!
مشکل حادی تاکنون در حوزه انتخابات و فعالیت کاندیداها نبوده است/ تاکنون جرم انتخاباتی نداشتهایم
شکایت باشگاه الشباب از رونالدو به خاطر حرکت غیر اخلاقی