هوش هیجانی چیست و چه اهمیتی دارد؟ مولفه ها، نشانه ها و تقویت EQ

به گزارش روزپلاس، هوش هیجانی، مفهومی عمیق و پراهمیتِ روانشناسی است که در دهه‌های اخیر به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر عملکرد افراد و موفقیت در زندگی شناخته شده است. این مفهوم به‌طور مختصر به توانایی فهم و مدیریت احساسات خود و دیگران اشاره دارد، که اهمیت و تاثیرات آن نه‌تنها در کارها و امور شخصی، بلکه در زمینه‌های حرفه‌ای و اجتماعی اهمیت دارد.

هوش هیجانی یکی از مهارت‌های اساسی و ضروری است که می‌تواند به افراد کمک کند تا با چالش‌ها، فشارها و تغییرات زندگی به بهترین شکل مقابله کنند. با ما همراه باشید تا به بررسی عمیق‌تر هوش هیجانی بپردازیم و نقش مهمِ آن را در بهبود کیفیت زندگی و موفقیت بررسی کنیم. در این مطلب قصد داریم به دنیای جذاب هوش هیجانی و ابعاد مختلف آن سفر کنیم تا به درک بهتری از آن دست یابیم.

هوش هیجانی چیست و چرا اهمیت دارد؟

هوش هیجانی توانایی درک، تفسیر، مدیریت، ارزیابی، استفاده از احساسات و هیجانات برای برقراری ارتباط با دیگران و ایجاد ارتباطی موثر با آن‌هاست. داشتن این توانایی علاوه‌بر اینکه برای بیان و مدیریت احساسات خودمان ضروری است، برای درک و پاسخ به احساسات دیگران هم اهمیت بالایی دارد. برخی از کارشناسان معتقدند که هوش هیجانی یا (emotional quotient) برای موفقیت در زندگی مهم‌تر از IQ است.

احتمالا برای شما پیش آمده است که با افرادی روبه‌رو شوید که از لحاظ تحصیلی درخشان هستند، اما از نظر اجتماعی در کار و یا روابط خود ناتوان هستند. بهره هوشی یا IQ می‌تواند موفقیت‌های تحصیلی را رقم بزند، اما EQ کمک می‌کند تا استرس و احساسات را هنگام مواجهه با مشکلات مدیریت کنید. زمانی که این دو مکمل هم باشند، می‌توانند در زندگی تاثیرگذار باشند و افراد را به موفقیت‌های بسیاری برساند.

هوش هیجانی روی چه مسائلی اثرگذار است؟

هوش هیجانی روی موارد زیادی در زندگی تاثیرگذار است، برخی مسائل عبارتند از:

تاثیر هوش هیجانی بر تحصیل

هوش هیجانی می‌تواند بر پیشرفت تحصیلی تاثیرگذار باشد؛ دانش‌آموزانی که هوش هیجانی بالایی دارند، علاقه‌مند به یادگیری بیشتر هستند. این افراد می‌توانند احساسات دیگران را درک کرده و در نهایت خودکارآمدی بالایی داشته باشند.

تاثیر هوش هیجانی در محیط کار

هوش هیجانی بالا به شما کمک می‌کند تا در محیط کار کمتر چالش داشته باشید. با توجه به این مورد شما در محیط کار می‌توانید پیچیدگی‌ها را مرور کرده، رهبری دیگران را برعهده بگیرید و در حرفه‌تان برتری پیدا کنید.

تاثیر هوش هیجانی بر سلامت جسم و روان

اگر نمی‌توانید احساسات خود را مدیریت کنید، احتمال دارد با مشکلات جدی سلامتی روبه‌رو شوید. اختلالات روانی از جمله استرس، اضطراب، افسردگی و... علاوه‌بر اینکه مشکلات روانی را به‌همراه دارند، می‌توانند به سلامت جسم هم آسیب‌های متعددی وارد کنند. اولین قدم برای افزایش هوش هیجانی، یادگیری نحوه مدیریت استرس است که می‌تواند از بروز این مشکلات جلوگیری کند. 

تاثیر هوش هیجانی بر روابط 

با درک احساسات و نحوه مدیریت آن‌ها، می‌توانید بهتر از قبل احساسات خودتان را درک کنید. علاوه‎بر این می‌توانید احساسات دیگران را درک کنید و به‌طور موثرتری با آن‌ها ارتباط داشته باشید. با توجه به این مورد، هوش اجتماعی شما هم افزایش پیدا می‌کند و می‌توانید سیستم عصبی خود را از طریق ارتباطات اجتماعی متعادل کنید.

هوش هیجانی چه مولفه‌هایی دارد؟

هوش هیجانی نه‌تنها در روابط بین فردی، بلکه در روابط والدین و فرزندان هم در محیط‌های تحصیلی و حرفه‌ای هم نقش بسزایی دارد. 5 مولفه مهم هوش هیجانی عبارتند از:

1.    انگیزه

یکی از مهارت‌های مهم هوش هیجانی، انگیزه است. افرادی که از نظر عاطفی هوش بالایی دارد، با مواردی فراتر از پاداش‌های بیرونی مانند شهرت، پول و... برانگیخته می‌شوند. آن‌ها اشتیاق به برآورده کردن اهداف درونی و نیازهایشان دارند. خودانگیختگی شامل انگیزه شخصی برای بهبود، ابتکار، رشد و... است؛ کسانی که در این زمینه موفق هستند همواره در جستجوی راه‌هایی برای بهتر شدن خواهند بود.

2.    همدلی

همدلی یا توانایی درک احساسات دیگران برای هوش هیجانی بسیار اهمیت دارد. افرادی که در این راستا صلاحیت دارند، می‌توانند تشخیص دهند که چه کسی قدرت را در روابط مختلف حفظ می‌کند.

3.    خودآگاهی

اگر خودآگاهی داشته باشید، می‌توانید الگوهای رفتاری و انگیزه‌های خود را ببینید. برای رسیدن به این مولفه ابتدا باید عواطف خود را تحت‌نظر داشته باشید، واکنش‌های هیجانی مختلف را تشخیص دهید و در نهایت هر احساس را به‌درستی شناسایی کنید. 

4.    خودتنظیمی

برای رسیدن به هوش هیجانی، باید هیجانات خود را تنظیم و مدیریت کنید. هوش هیجانی کمک می‌کند تا فرد در موقعیت حساس، به‌جای آن که واکنش فوری داشته باشد، یک پاسخ سنجیده ارائه دهد. افرادی که در خودتنظیمی مهارت دارند، در موقعیت‌های ناراحت‌کننده مدیریت بهتری خواهند داشت.

5.    مهارت‌های اجتماعی

توانایی تعامل خوب با دیگران از جنبه‌های مهم هوش هیجانی است. مهارت‌های اجتماعی به افراد کمک می‌کند تا روابط خوبی با دیگران داشته باشند و درک قوی‌تری از خود و افراد ایجاد کنند.

هوش هیجانی بالا چه نشانه‌هایی دارد؟

افرادی که هوش هیجانی بالا دارند، می‌توانند احساسات مختلف را تشخیص دهند و بفهمند که چگونه این احساسات بر افکاری، کلمات و نحوه عمل آن‌ها تاثیرگذار است. علاوه‎بر این می‌توانند احساسات زودگذر را مدیریت کنند و آن‌هایی که آسیب‌رسان هستند را حذف کنند. 

این افراد می‌دانند که هیچ‌کس کامل نیست و همه‌ی افراد به یک شکل منحصربه‌فرد هستند؛ این افراد به‌طور دائم به فکر افزایش مهارت‌های خود هستند. برخی از این نشانه‌ها عبارتند از:

•    زندگی متعادلی دارند•    کنجکاو و مشتاق به یادگیری هستند
•    بخشنده هستند و فراموش می‌کنند
•    مرزهای سالم با افراد تعیین می‌کنند
•    از خود در برابر آسیب عاطفی محافظت می‌کنند
•    خود را به‌طور قاطع معرفی می‌کنند

کسانی که هوش هیجانی پایینی دارند، ممکن است احساسات خود و دیگران را درک نکنند. آن‌ها احتمالا دیگران را قضاوت می‌کنند، اما زمانی که نوبت به خود آن‌ها می‌شود، به سختی انتقاد را می‌پذیرند. برخی از نشانه‌های افرادی که هوش هیجانی پایینی دارند عبارتند از:

•    مشکل در اظهارنظر یا برعهده گرفتن مسئولیت در یک موقعیت
•    طغیان‌های عاطفی مکرر یا تغییرات خلقی
•    علاقه کم و اندک به یافتن راه‌های جدید برای حل مشکلات
•    عادت به گفتن صحبت‌های اشتباه در زمان‌های نامناسب
•    بدبینی و از دست دادن انگیزه پس از شکست

چطور هوش هیجانی خود را تقویت کنیم؟

برای تقویت هوش هیجانی، می‌توانید به تمرین و توسعه مهارت‌هایی که در مولفه‌های هوش هیجانی ذکر شده، بپردازید. برخی از کارهایی که می‌توانید انجام دهید، عبارتند از:

1.    آگاهی از احساسات و مدیریت آن

روی شناخت و درک احساسات خود و دیگران تمرکز کنید. می‌توانید با نوشتن روزانه درباره احساسات خود، تحلیل رفتارهای احساسی خود و تمرین در شناخت احساسات دیگران، آگاهی خود را افزایش دهید. بعد از آنکه احساسات خود را شناسایی کردید، باید مدیریت و کنترل آن‌ها را تمرین کنید. تکنیک‌های تنفس عمیق، مدیتیشن، و تمرین‌های آرامشی و... تاثیرگذار خواهند بود. 

2.    توانایی حل مسئله

در مواجهه با مسائل و چالش‌های روزمره، برای به دست آوردن راه‌حل‌های موثر تمرین کنید. تمرین‌هایی مانند مدیریت استرس، تقویت مهارت‌های ارتباطی و... برای این هدف موثر خواهند بود. 

3.    توانایی تغییر و پذیرش

در تغییر و تطبیق با موقعیت‌های مختلف زندگی تلاش کنید. تغییرات به عنوان یک بخش طبیعی از زندگی هستند و این نکته را بدانید که تغییرات ناگهانی نیستند، بلکه بخشی از روند طبیعی زندگی هستند. با پذیرش و قبول تغییرات می‌توانید بهتر با آن‌ها سازگار شوید. 

4.    داشتن اهداف بلند مدت

سعی کنید اهداف بلندمدت برای خود در نظر بگیرید و روی آن‌ها تمرکز کنید. اینکار به شما کمک می‌کند تا در مواجهه با تغییرات، از مسیر خود منحرف نشوید.

اجرای تمرین‌های روزمره برای تقویت هوش هیجانی می‌تواند به شما کمک کنند تا این مهارت را افزایش دهید و در زندگی شخصی و حرفه‌ای خود بهتر عمل کنید. 

اگر علاقه‌مند هستید درباره هوش هیجانی بیشتر بدانید، می‌توانید به بلاگ پزشک خوب مراجعه کنید. در پزشک خوب به‌طور کامل درباره‌ی این موضوع صحبت شده است و شما با مطالعه آن می‌توانید از راهکارهای متعددی برای افزایش هوش هیجانی استفاده کنید.