چگونه سیستان و بلوچستان «خشک» شد؟

سیستان و بلوچستان که هزاران سال سکونتگاه ایرانیان بود و آباد بود، چه شد که خشک شد؟ چگونه شد که کم‌آبی زندگی را برای ساکنان این گوشه از ایران سخت کرد؟ کار، کار انگلیسی‌ها بود و پهلوی‌ها هم بودند البته!
کد خبر: ۲۷۱۹۲۲
تاریخ انتشار:۱۵ آذر ۱۴۰۱ - ۰۹:۴۶ - 06 December 2022
چگونه سیستان و بلوچستان «خشک» شد؟



به گزارش روزپلاس، هزاران سال آب هیرمند که رودی بزرگ و پربرکت است به دریاچه هامون می‌ریخت که سومین دریاچه بزرگ ایران پس از خزر و ارومیه است. در واقع در طول تاریخ هیرمند و هامون از مشهورترین منابع آبی ایران بوده‌اند و ادبیات ایران هم پُر است از شکوه و زندگی‌بخشی این رود و این دریاچه. یک‌نمونه اینکه در گرشاسب‌نامه اسدی طوسی چنین آمده است درباره هیرمند: «دو منزل زمین تا لب هیرمند/ بُد [بود] آب خوش و بیشه و کشتمند [سرسبز و زمین کشاورزی]».

البته رودهای کوچک دیگری هم به هامون می‌ریختند و وسعتش بیش از ۵۶۰۰ کیلومتر مربع بود و مایه خرمی و آبادانی جنوب شرق ایران بود و بود تا اینکه انگلیسی‌ها آمدند و در دوره قاجار دست گذاشتند روی مرزهای شرقی ایران و داستانی درست کردند که تا امروز ادامه دارد.

انگلیسی‌ها برای ایجاد منطقه حایل و جلوگیری از حمله احتمالی روسیه به هند که مستعمره خودشان بود بخش‌هایی از شرق ایران را جدا کردند و ماجرا این بود: «انگلیس در زمان ناصرالدین قاجار پس از جداسازی شهر هرات از ایران طبق معاهده پاریس، فردریک جان گُلدسمید افسر نظامی بریتانیایی را مأمور تعیین مرزهای سیستان و بلوچستان کرد. در نهایت در سال ۱۲۵۱ بخشی از اراضی شرقی سیستان و بلوچستان از ایران جدا شد».

این‌طوری بود که هیرمند و هامون شدند بخش مرزی ایران و بر سر حقابه آنها دعوایی بزرگ و طولانی میان دو طرف مرزها درست شد. 

دعوا و مشکلات بر سر میزان برداشت از رود هیرمند و دریاچه هامون تا پایان دوره قاجار ادامه داشت و به بروز تنش‌های سیاسی نیز منجر می‌شد. همزمان مشکلات اقتصادی و معیشتی ساکنان منطقه بیشتر و بیشتر ‌شد تا اینکه در دوره رضاخان دوباره انگلیسی‌ها پریدند وسط ماجرا و این‌طوری شد: «ایران طبق قراردادی با دولت وقت افغانستان، آب هیرمند را به صورت ۵۰ - ۵۰ با این کشور سهیم شد؛ قراردادی که در سال ۱۳۱۷ شمسی به امضای سیدباقر کاظمی و علی‌محمدخان، وزرای خارجه ایران و افغانستان رسید.

این در حالی بود که تا پیش از آن، سهم حقابه ایران از رود هیرمند بیش از ۵۰ درصد بود... به این ترتیب یک گام دیگر برای محدودکردن سهم حقابه ایران از رود هیرمند برداشته‌ شد... نتیجه این اقدام طی سال‌های بعد در قالب خشکسالی‌های گسترده در منطقه هامون ظاهر شد. در سال ۱۳۲۶ شمسی این خشکسالی چنان گریبان مردم را گرفت که اهالی سیستان و بلوچستان برای تأمین آب آشامیدنی خود هم با مضیقه و دردسر روبه‌رو شدند». 

معلوم است که مشکلات مربوط به حقابه و میزان برداشت از هیرمند و هامون و همچنین اجرای طرح‌های انتقال آب و توسعه کشاورزی در دو سوی مرزها طی دهه‌های بعدی همچنان ادامه‌دار بود و در دوره پهلوی دوم هم مرافعه‌ای طولانی درباره آب هیرمند و هامون وجود داشت.

در نهایت در سال ۱۳۵۱ دوباره اربابان غربی پهلوی‌ها و به‌قول «اسدالله عَلَم» وزیر دربار پهلوی، اربابان نامریی پریدند وسط میدان و این‌طوری شد: «امیرعباس هویدا با دستور محمدرضا پهلوی، پای قراردادی را امضاء کرد که سهم آب ایران از هیرمند را از ۵۰ درصد به 14 درصد تنزل ‌داد. این قرارداد برای تأمین منافع غربی‌ها و برای جلوگیری از درغلتیدن افغانستان به سمت شوروی منعقد شد».

وضعیت آینده آب و معیشت در سیستان و بلوچستان همان‌موقع هم روشن بود و «اسدالله علم» که اصالتش از جنوب خراسان بود و می‌دانست در آن منطقه آب چقدر مهم است و در آن سرزمین باستانی ایران چه خبر است در خاطراتش نوشته است: «این کابوس مرا در خود فرو می‌برد. مدتی راه رفتم، مدتی فکر کردم، چندین دفعه استعفاء از خدمت نوشتم، باز پاره کردم. فکر می‌کردم کار گذشته را استعفای من دوا نمی‌کند... تیر از شست گذشته است، دیگر هیچ... بالاخره ضربه آخر را زدند. کسی چه می‌داند؟ شاید هم از ارباب‌های نامرئی دستور ارتکاب این خیانت را داشتند... به‌حدی بدحال بودم که به دفتر کار خودم هم نرفتم... البته این خیانت، ده تا پانزده سال دیگر ظاهر می‌شود که من مُرده‌ام. ولی مثل این است که یک قطعه گوشت بدن مرا بریده‌اند».
بازگشت به ابتدای صفحه
ارسال به دوستان
ارسال نظر
روایت تصویری
نگاه دوم
پیشنهاد سردبیر
پربازدیدها

سه قهرمان کشتی کارمند شهرداری تهران شدند

رئیسی: تورم، هم مهار و هم کاهشی شده است

پاسخ کاظم صدیقی به ابهامات انتقال زمین ازگل و چند پرسش جدید/ فقط با پاسخت پیچیده تر کردی معما را!

پیشتازی پوتین در انتخابات روسیه

قیمت ال ۹۰ صفر و کارکرده +جدول

اهمال در تامین امنیت غذایی و سوداگری در حوزه غذا و دارو قابل اغماض نیست/ سوداگرانی که به خاطر سودجویی با جان مردم بازی می‌کنند، به دست قانون سپرده شوند

اسامی شعب کشیک بانک ملت در ایام تعطیلات نوروز 1403

رویکرد پوپولیستی و تکراری دونالد ترامپ برای تحریک نسل جوان و جمع آوری رای/ همان دیوانه همیشگی!

۲۹ بازیکن به تیم ملی فوتبال دعوت شدند

عکس/ کفش‌های مرموز بایدن

رئیس جمهور مصر: اجازه کوچ اجباری فلسطینیان را نمی‌دهیم

نرخ بیکاری زمستان به ۸.۶ درصد رسید/ کاهش ۱.۱ درصدی نسبت به زمستان ۱۴۰۱

معاون سابق پرسپولیس، مدیرعامل سایپا شد

هشدار به اروپا و ناتو/ پوتین در اولین سخنرانی پس‌از پیروزی در انتخابات: یک قدم تا جنگ جهانی سوم فاصله است

2 بانک غیردولتی مشتری جدید استقلال و پرسپولیس

واگذاری پتروشیمی شازند توسط بانک ملی،یک اقدام بی نظیر و به نفع مردم است/ این اقدام می‌تواند الگویی مناسبی برای شبکه بانکی کشور جهت اجرای منویات رهبری باشد

اعلام اسامی داوران هفته بیستم لیگ برتر

بیانیه ۳۸بندی کمیته ویژه منتخب رئیس‌جمهور برای بررسی ناآرامی‌های سال ۱۴۰۱/ نهادهای حاکمیتی ذی ربط از جمله دستگاه های نظامی امنیتی و دستگاه قضایی مسئولانه عمل کردند

عرضه ۴۶۰.۹ میلیون دلار حواله ارزی در سامانه نیما/ ۵۵ درصد حواله‌ها فروش رفت

تلویزیون کدام سخنرانی‌ها و مناجات‌ها را پخش می‌کند؟

واکنش نصراللهی استاد رسانه و عضو شورای اطلاع رسانی دولت به استعفای معاون اول قوه ‌قضائیه

رونمایی کیم از «قدرتمندترین» تانک جهان

سود تسهیلات مسکن با تصمیم رئیسی از ۲۳ به ۱۸ درصد کاهش یافت

ابعاد جدید تصویر مرموز همسر ولیعهد انگلیس/ کیت میدلتون زنده است؟

پیش‌بینی مهم بانک مرکزی از قیمت دلار در سال آینده / تشریح سیاست های اقتصادی برای سال آینده

تنش و اعتراض سهامداران در مجمع عمومی های‌وب/ ادبیات عجیب مدیرعامل در پاسخ به سهامداران

با آغاز پخش سریال‌های رمضانی؛ پژمان جمشیدی دوباره بازیگر شد/ ورود رپ به تلویزیون با سریال سیاسی

شاهکار هادی چوپان کامل شد/ بعد از اپن آمریکا حالا قهرمانی در اپن انگلیس

آخرین نتایج دوازدهمین دوره انتخابات مجلس به تفکیک استان‌ها/ کدام کاندیداها به مجلس راه یافتند

۳ میلیون و ۹۰۰ هزار زائر نیمه شعبان در مسجد مقدس جمکران حضور یافتند

نتایج نهایی انتخابات مجلس در تهران/ دو مرحله ای شدن انتخابات تهران قطعی شد /۱۴ نفری که از تهران مستقیم به مجلس راه یافتند/ چه کسانی به دور دوم رفتند؟

نتایج جدیدترین نظرسنجی‌های معتبر درباره انتخابات/ گرم‌ شدن انتخابات از شهرستان‌ها

پسر احمدرضا عابدزاده جواب بیرانوند را داد

پیش فروش محصولات سایپا ویژه نیمه شعبان/ ساینا 167 میلیون+ جدول

این نشانه ها می گوید شما فردی عاقل هستید ولی کسی متوجه آن نیست

نتایج انتخابات ۱۴۰۲ خبرگان رهبری در سراسر کشور/ آرای خبرگان تهران اعلام شد+ جدول

پرفروش‌ترین فیلم‌ها و سینماهای کشور در بهمن ماه اعلام شد + لیست

مصوبه جلسه شورای عالی فضای مجازی درباره پلتفرم‌های پرکابرد خارجی/ امکان استفاده در قالب پوسته فراهم شود

اعلام زمان قطعی واریز عیدی کارکنان دولت/ در این روز منتظر باشید

زنگ خطر برای پیام‌رسان‌های داخلی

2 بانک غیردولتی مشتری جدید استقلال و پرسپولیس

بی‌مسئولیتی اقتصادی چه آسیب‌هایی به نوجوان‌ها می‌زند؟