- دو شکل اصلی از لیپوپروتیئن ها، لیپوپروتئین با چگالی پایین (LDL) یا همان به اصطلاح کلسترول بد و لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) یا همان کلسترول خوب هستند.
لیپوپروتئین کم‌چگال (LDL): بیشتر کلسترول موجود در خون (70 درصد آن) توسط LDL حمل می شود. LDL کلسترول را از کبد می گیرد و به بافت های بدن می برد. این نوع کلسترول به بافت های بدن خاصیت چسبندگی دشته و به راحتی به جدار داخلی دیواره ی رگ ها می چسبد و باعث باریک شدن و در نهایت انسداد مجرای داخلی رگ ها می شود. از این رو به کلسترول بد معروف است و افزایش آن در خون باعث افزایش خطر بیماری های قلبی عروقی می شود.
لیپوپروتئین پرچگال (HDL): کلسترول باقیمانده توسط HDL حمل می شود که باعث مصرف آن و کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی می شود. HDL در کبد و روده ها ساخته شده و قسمت اعظم آن پروتئین (50 درصد) و بخش کمتری از آن را کلسترول و تری گلسیرید تشکیل می دهد. عملکرد اصلی HDL انتقال کلسترول از بافت ها و هدایت آن به سمت کبد است. این نوع کلسترول، کلسترول های LDL موجود در طول دیواره رگ ها را یافته، به آن ها می چسبد، از جدار رگ ها پاکسازی و از باریک شدن و انسداد آنها جلوگیری می کند. به همین دلیل هم به کلسترول خوب معروف شده است.
۵.یک هشدار جدی به افراد عصبی!
- به طور کلی کلسترول مفید در خانم ها بیشتر از آقایان و در ورزشکاران بیشتر از افراد غیر ورزشکار است.
در بیماران با کاهش HDL، معمولا افزایش مقاومت به انسولین دیده می شود که ممکن است ناشی از عدم فعالیت فیزیکی و یا چاقی باشد.
میان میزان کلسترول موجود در بدن هر فرد و نحوه عکس العمل وی به ناملایمات و چالش های روحی، ارتباط مستقیم وجود دارد. برای مثال افراد عصبی بیش از دیگران در معرض عوارض ناشی از کلسترول قرار دارند، به نحوی که اگر این افراد در نوع غذای مصرفی نیز بی مبالات باشند به طور بسیار جدی توسط خطرات ناشی از کلسترول بالا تهدید خواهند شد.
خشم دائمی و استرس، سبب ترشح هورمون هایی می شود که میزان قند و چربی موجود در خون را بالا می برند و در صورتی که این شیوه زندگی ادامه یابد، چربی خون به طور مستمر بالا مانده و عوارض رسوب کلسترول (آترواسکلروز) بروز خواهد کرد.
- برخی عوامل نظیر فشار خون بالا، استعمال سیگار و یا برخی از بیماری ها از جمله دیابت بر شدت عوارض کلسترول موثر هستند. مثلا اگر فردی با کلسترول بالا و فشار خون سیگاری هم باشد، خطر بروز حملات قلبی چندین برابر افزایش خواهد یافت.
۶.مواد غذایی افزاینده کلسترول
غذاهای سرخ شده
چربی های اشباع مانند روغن های حیوانی، روغن نباتی جامد و کره
امعاء و احشاء حیوانی مانند دل، جگر، قلوه، سیرابی و مغز و میگو و گوشت های پر چرب
غذاهای آماده مانند سوسیس، کالباس و پیتزا
لبنیات پر چرب و دسرهای چرب
انواع کلوچه، کیک، شیرینی مخصوصا شیرینی تر
انواع سس های مایونز سالاد
انواع شکلات، چیپس و پفک های حاوی روغن ترانس
زرده تخم مرغ
۷.میزان مناسب کلسترول خون چقدر است؟
کلسترول تام (توتال):
در یک فرد سالم بدون سایر عوامل خطر قلبی عروقی، اگر سطح کلسترول تام خون (کلسترول کل) کمتر از 200 میلی گرم در دسی لیتر خون باشد رضایت بخش است. اما اگر کلسترول بین 200 تا 239 میلی گرم در دسی لیتر خون باشد شخص در مرز بالا رفتن کلسترول و خطر ابتلا به حمله قلبی قرار دارد. به همین نسبت زمانی که کلسترول بالاتر از 240 میلی گرم در دسی لیتر خون باشد، باید احتمال افزایش خطر حمله قلبی جدی گرفته شود و حتما سطح آن را به وسیله رژیم غذایی، دارو و یا هر دو روش کاهش داد.
کلسترول LDL:
در فرد مبتلا به بیماری قلبی و یا دیابت شاخص اصلی LDL خواهد بود و باید زیر 100 باشد. در صورتی که سطح آن بالاتر از 100 قرار بگیرد، تغییر همزمان در سبک زندگی (رژیم غذایی و ورزش ) و دارو درمانی توصیه می شود.
کلسترول HDL:
بررسی ارتباط میان بیماری های قلبی عروقی و سکته مغزی با میزان HDL خون نشان داده است که اگر سطح آن بیشتر از 60 میلی گرم در صد میلی لیتر خون باشد، رابطه معکوس (کاهش بیماری) و اگر کمتر از 40 میلی گرم در صد میلی لیتر خون باشد با بیماری های قلبی عروقی و سکته مغزی رابطه مستقیم (افزایش بیماری) دارد.
در افراد سالم و مونث بهتر است میزان HDL بیشتر از 50 میلی گرم در صد میلی لیتر خون و در جنس مذکر بالاتر از 45 باشد.
8.روش های کاهش کلسترول:
1) مصرف غذاهای حاوی فیبر: رژیم غذایی سرشار از فیبر می تواند باعث کاهش LDL شود. از آنجایی که اضافه وزن یکی از ریسک فاکتورهای ابتلا به کلسترول بالاست، غذاهای حاوی فیبر مانند میوه، سبزیجات، غلات کامل و حبوبات با کمک کردن به کاهش وزن در کنترل میزان کلسترول موثر هستند.
2) آگاهی از میزان کالری مصرفی: انجمن قلب آمریکا توصیه می کند که 25-30 درصد از کالری روزانه خود را با مصرف روغن های گیاهی، مغزها و ماهی تامین کنید. در یک فرد سالم میزان مصرف چربی اشباع می تواند تنها 7 درصد از میزان کل کالری روزانه را شامل شود.
3) مصرف هوشمندانه پروتئین: به منظور کاهش کلسترول مصرف گوشت قرمز را محدود کرده و از مرغ، ماهی و بوقلمون استفاده کنید.
4) قبل از مصرف ماکیان، پوست آن ها را حذف کنید.
5) مصرف ماهی های روغنی مانند سالمون با افزایش میزان امگا 3 به کاهش سطح تری گلسیرید و افزایش کلسترول خوب (HDL) می انجامد.
6) مصرف سویا باعث کاهش کلسترول بد (LDL) و تری گلیسرید می شود.
7) رژیم غذایی کم کربوهیدرات باعث بهبود میزان HDL می شود.
8) استعمال سیگار نه تنها به ریه آسیب می زند بلکه با کاهش میزان کلسترول خوب منجر به افزایش خطر سکته قلبی و مغزی نیز می شود. با ترک سیگار می توان میزان HDL را افزایش داد.
9) ورزش کردن باعث افزایش میزان HDL تا 6 درصد و کاهش میزان LDL تا 10 درصد می شود. تحقیقات حاکی از آن است که 40 دقیقه ورزش 3 تا 4 بار در هفته سبب کاهش میزان کلسترول خون می شود.
عصر ایران