چرا معتمد آریا گفت: من مادرِ همۀ سرزمین ایران هستم!/ بازیگری که رکوردار فیلم‌های نمادین علیه ایران و دین است

امیر اهوارکی در یادداشتی برای صفحه ی «هنر روز» پایگاه خبری روزپلاس نوشت:

سال 1385 فیلم «صد سال به این سال‌ها» توسط سامان مقدم ساخته شد، که ماجرای یک خانواده را در 30 سال منتهی به ساخت فیلم، نشان می‌داد. فیلم در سال 1355 در بندر پهلوی آغاز می‌شود که فاطمه معتمد آریا در نقش «ایران»، به همراه شوهرش (با بازی رضا کیانیان) با شادی و آرامش زندگی می‌کنند. انقلاب 1357 اوضاع  آنها را به هم می‌ریزد و معتمد آریا ناگهان بیوه می‌شود. امین، نوکر خانه‌زاد آنها (با بازی پرویز پرستویی)، بعد از انقلاب از مسئولان مهم مملکتی می‌شود و بعدها مخفیانه، نزد ایران اعتراف می‌کند که شوهرش توسط خرابکاری‌های او کشته شده! در طول فیلم کارگردان با بیان تصویری اینطور به مخاطب القاء می‌کند که در حال تماشای یک فیلم سمبولیک دربارۀ سرگذشت کشور ایران است.

تصاویر، با گرمی و شادی و طراوت و زیبایی بندر پهلوی، در سال 1355  شروع می‌شوند و با سردی و غم و بیچارگی و زشتی، در تهران بعد از انقلاب ادامه می‌یابند و در سال 1385 پایان می‌گیرند. در طراحی صحنه و لباس قبل از انقلاب، رنگ‌های شاد به کار رفته اما در تصاویر بعد از انقلاب، از رنگ‌های تیره و لباس‌های مشکی استفاده شده تا حس تنفر از انقلاب اسلامی در روح و فکر تماشاگر هم رسوخ کند.

سال 1398 معتمد آریا در فیلم «مجبوریم» در نقش یک ماما به نام دکتر پندار بازی کرد. او برخی از مادران فقیر را عقیم می‌کرد و هیچکس هم نمی‌توانست او را گیر بیاندازد. اما با پیگیری‌های یک خانم وکیل که از حقوق یک زن کارتن‌خواب دفاع می‌کند، بالاخره دکتر پندار زبان می‌گشاید و خود را حق به جانب دانسته، می‌گوید: «ما مجبوریم در این کشور زندگی کنیم و من آنها را عقیم می‌کنم تا بچه‌هایشان در کنار خیابان رها نشوند!»

کارگردان در طول فیلم، حداقل هفت نوبت تصاویر شبه‌مستند از کارتن‌خواب‌ها و مردمان بدبخت در بیمارستان و دادگاه و خیابان، نمایش می‌دهد و زمینه را برای سخنان خانم دکتر مهیا کرده تا مخاطب به این نتیجه برسد که ایران، جای زندگی نیست و خانم دکتر که عن‌قریب قصد مهاجرت دارد، کاملاً محق است.

نکتۀ جالب این است که معتمد آریا در فیلم مجبوریم، همچنان در نقش «مام میهن» ظاهر شده است. او برای آیندۀ کشور و فرزندانی که باید به دنیا بیایند یا نیایند، تصمیم می‌گیرد. در یک سکانس جالب توجه، کارگردان با نشان دادن معتمد آریا در اتاق عمل، می‌خواهد او را دلسوز به حال اطفال وطن نشان دهد. فیلم مجبوریم، در تابستان 1401 اکران شد و به نمایش خانگی هم رسید [برای شرح مطلب، به نقد راقم در روزپلاس مراجعه نمایید]

چه کسی می‌تواند باور کند که در جمهوری اسلامی، چنین فیلمی ساخته شود؟ آن هم به تهیه کنندگی علیرضا شجاع نوری که سابقاً یکی از مدیران وزارت فخیمۀ ارشاد بود. شجاع نوری، بازیگر نقش اول در فیلم روز واقعه، و نقش عبدالمطلب در فیلم محمد رسول الله(ص)، اکنون نیز در سریال سلمان فارسی در نقش اصلی ایفای نقش می‌کند. او در دوران وزارت محمد خاتمی در ارشاد، معاون بین الملل در بنیاد فارابی بود. چه می‌توان گفت؟ گاهی از جایی که انتظار «نور» دارید، «بنفشۀ افریقایی» سبز می‌شود. [نقد اینجانب را در سایت مشرق‌نیوز بخوانید]

******

با این اوصاف، حالا شاید معنای سخن فاطمه معتمد آریا معلوم شده باشد که خودش را مادرِ همۀ سرزمین ایران می‌داند. گاهی بازیگران آنقدر در نقش‌های تخیلی‌شان فرو می‌روند که مرز واقعیت و تخیل را تشخیص نمی‌دهند. سرکار علیه خانم معتمد آریا نیز یکی از همین افراد است. او دوست دارد همواره در نقش مادر و مام میهن باقی بماند، چنانکه در فیلم مهر مادری (1376) نماد مادر بود.

اما از حق نباید گذشت. چندی قبل، فیلم کوتاهی دیدم که فاطمه معتمد آریا در دیدار با همسر شهید منوچهر مُدق در کیش، از کتاب خاطرات او تمجید می‌کرد (کتاب اینک شوکران) و حتی می‌گریست! با خود می‌گفتم که شاید این صحبت‌ها واقعی باشند و او به خاطر کسب و کار، مجبور شده در آن فیلم‌های مزخرف بازی کند. (گریۀ فاطمه معتمد آریا در مواجهه با همسر شهید مدق، تابناک، 6 مهر 1397). شاید هم آنطور که معتمد آریا در فیلم می‌گوید، آشنایی برادرش با منوچهر مدق باعث شده که این کتاب را بخواند و با سرگذشت فرشتۀ ملکی (همسر شهید مدق) آشنا شود.

گاهی بازیگران آنقدر نقش بازی می‌کنند که کشف واقعیت از مجاز برای خودشان و دیگران دشوار می‌شود. چنانکه معلوم نیست کدام سخن مهران مدیری صادق است، سخنان ابتدایی او یا توبه‌نامۀ ضمنی چند روز گذشته اش.