به گزارش روزپلاس؛ بیست و پنجم فروردین ماه در تقویم به نام شاعر و عارف فارسی زبان، عطار نیشابوری نام گذاری شده است. به این بهانه مروری کوتاه بر زندگی این شاعر بزرگ ایرانی خواهیم داشت. با ما همراه باشید.
فریدالدین محمد عطار نیشابوری، معروف به عطار و عطار نیشابوری، شاعر و عارف ایرانی قرن ششم و هفتم قمری بود. او در سال ۵۴۰ق یا ۵۳۷ق در منطقه کَدکَن حوالی نیشابور به دنیا آمد.
پدر او داروفروش (عطار) بود و فریدالدین نیز ابتدا به شغل پدر مشغول شد. او برای کسب علم، به هند، عراق، شام و مصر مسافرت کرد. سپس به نیشابور بازگشت و تا پایان عمر در آنجا زیست.
عطار با علوم مختلفی مانند قرآن، حدیث، فقه، تفسیر، طب، نجوم و کلام آشنا بود که نتیجه آن در آثارش نیز دیده می‌شود. درباره مذهب عطار نیشابوری اختلاف است. او اشعار بسیاری درباره فضیلت خلفا، ابوحنیفه و شافعی دارد که به‌گفته سعید نفیسی و بدیع‌الزمان فروزانفر، نشان می‌دهد بر مذهب اهل سنت بوده است. با وجود این، توصیفات او از حضرت علی(ع) و اهل بیت(ع) در آثارش، موجب شده است کسانی وی را شیعه بدانند؛ تا جایی که قاضی نورالله شوشتری، عطار را شیعه‌ای خالص دانسته است.
برخی از جمله نورالله شوشتری با انتساب کتاب مَظهرُالعجایب به عطار، اشعار آن را دلیل شیعه بودن عطار دانسته‌اند. اشعار این کتاب درباره انسان کامل است و از امام علی(ع) تا امام رضا(ع) را شامل می‌شود. اما پژوهشگران ادبیات فارسی این کتاب را از آثار عطار نمی‌دانند.
عطار نیشابوری را از عارفان بزرگ ایران می‌دانند و می‌گویند او تحولی عمیقی در عرفان اسلامی ایجاد کرده است. به‌گفته سعید نفیسی، عطار مرید شیخ نجم‌الدین کبری، بنیان‌گذار طریقه کبرویه، از سلسله‌های مهم تصوف در قرن ششم و هفتم قمری بوده است. جامی او را مرید شیخ مجدالدین بغدادی، عارف قرن ششم و هفتم قمری دانسته است؛ اما به‌نظر زرین‌کوب و فروزانفر، دیدار عطار با شیخ مجدالدین دلیل انتساب و ارادت او به مسلک شیخ نیست.
آثار عطار عبارت‌اند از:
• آثار منظوم: الهی‌نامه، اسرارنامه، جواهرنامه، خسرونامه، شرح القلب، مصیبت‌نامه، منطق الطیر، دیوان اشعار، مختارنامه.
• آثار منثور: یکی از معروف‌ترین کتاب‌های عطار تذکرةالاولیا است که به نثر نوشته شده است. این کتاب حکایت‌ها و گفتارهایی از اولیای الهی را از امام صادق(ع) تا منصور حلاج شامل می‌شود. و با ذکر مختصری از امام باقر(ع) پایان می‌یابد. همچنین در آن، از افرادی مانند ابوحنیفه، شافعی و احمد بن حنبل سخن آمده است.
از ده کتاب عطار، هشت کتاب باقی مانده است و از دو اثر او، یعنی جواهرنامه و شرح‌القلب نشانی نیست. تخلص عطار نیشابوری در اشعارش «فرید» و «عطار» است.
سرانجام او در حمله سربازان مغول به نیشابور، اسیر و سپس در سال ۶۱۷ یا ۶۱۸ق و یا ۶۲۷ق کشته شد. آرامگاه او از مکان‌ها دیدنی شهر نیشابور در استان خراسان رضوی است که جزو آثار ملی ایران است .
در ادامه بخشی از اشعار او را می‌خوانیم:
عمری به هوس گذاشتی خیز و برو ... سر بر که و مه فراشتی خیز و برو
زین بیش دنیا نمی رسد حصه تو ... چون نوبت خویش داشتی خیز و برو
دانی تو که هر که زاد ناچار بمرد ... به از چو من و چون ز تو بسیار بمرد
هر روز بمیر صد ره و زنده بباش ... کاسان نبود تو را به یک بار بمرد
چون قاعده بقای ما عین فناست ... بر عین فنا کار به نتوان آراست
بعضیز که آن موقع که بنشستی راست ... چه سود که نانشسته بر باید خاست
*********
ای دل اگر عاشقی در پی دلدار باش
بر در دل روز و شب منتظر یار باش
دلبر تو دایماً بر در دل حاضر است
رو در دل برگشای حاضر و بیدار باش
دیده ی جان روی او تا بنبیند عیان
در طلب روی او روی به دیوار باش
ناحیت دل گرفت لشگر غوغای نفس
پس تو اگر عاشقی عاشق هشیار باش
نیست کس آگه که یار کی بنماید جمال
لیک تو باری به نقد ساخته ی کار باش
در ره او هرچه هست تا دل و جان نفقه کن
تو به یکی زنده‌ای از همه بیزار باش
گر دل و جان تو را در بقا آرزوست
دم مزن و در فنا همدم عطار باش
************
برقع از ماه برانداز امشب
ابرش حسن برون تاز امشب
دیده بر راه نهادم همه روز
تا درآیی تو به اعزاز امشب
کارم انجام نگیرد که چو دوش
سرکشی می‌کنی آغاز امشب
گرچه کار تو همه پرده‌دری است
پرده زین کار مکن باز امشب
همچو پروانه به پای افتادم
سر ازین بیش میفراز امشب
مرغ دل در قفس سینه ز شوق
می‌کند قصد به پرواز امشب
دانه از مرغ دلم باز مگیر
که شد از بانگ تو دمساز امشب
دل عطار نگر شیشه صفت
سنگ بر شیشه مینداز امشب